DZIENNIK ORNITOLOGA

Zdarza się w naszym życiu, że popełniamy błędy, których konsekwencje ciągną się latami i przysparzają nam niepotrzebnych kłopotów. Tak było, gdy wsparłem Wiesławę Barbarę Jendrzejewską w jej drodze ku „wielkim zdarzeniom” kulturalnym. Jako wieloletni Prezes Bydgosko-Toruńskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, zawsze otwarty na nowych członków i pomagający im na wielu płaszczyznach, przez jakiś czas, jak ślepiec Breughla lub Jurand ze Spychowa, prowadziłem ją ku członkostwu w naszej organizacji. W tym celu zacząłem sztucznie wzmacniać jej dorobek, bo przecież była mizerotą twórczą, na emeryturze nauczycielskiej uprawiającą hobby literackie. A więc napisałem jej posłowie do tomu wierszy, który wydałem w Bibliotece „Tematu”, prowadziłem pompatyczny i przesadnie nagłośniony wieczór jubileuszowy w Węgliszku i zgodziłem się być pierwszym gościem uruchamianej przez nią „Kawiarni Literackiej” w klubie SMB Modraczek w Bydgoszczy, o co bardzo zabiegała i wychwalała mnie pod niebiosa, podkreślając, jak bardzo ją w tym dowartościowałem. Szybko jednak zauważyłem, że wynaturzone ego przerasta początkującą „literatkę”, a z prawa i lewa zaczęły do mnie dochodzić głosy, że osoba ta obmawia mnie na potęgę, tworzy jakieś fantastyczne, seksistowskie scenariusze, a bratając się z moimi wrogami, generuje brudną aurę nienawiści, kłamstwa i absurdu. W sumie podchodziłem do tego spokojnie, bo pamiętałem jaką złą energię generowano w środowisku bydgoskim wokół mojego poprzednika na urzędzie – Jana Góreca-Rosińskiego. Pomagał on finansowo wielu młodym twórcom, tworzył w „Faktach” azyl dla „wykolejeńców artystycznych” i osób atakowanych przez zawistników, publikował utwory, przedmiotowe szkice i recenzje i wylansował wielu z nich. Także koledzy z jego pokolenia i nieco tylko młodsi od niego, np. Hoffman, Nowicki, Bacciarelli, mogli liczyć na nieustające wsparcie, za co mu płacili negatywnymi opiniami o jego twórczości i licznymi działaniami przeciwko niemu. Mój konflikt z Jendrzejewską zaognił się, gdy w Bydgoszczy uruchomiono portal internetowy bydgoszcz24.pl i podjął w nim pracę mój wieloletni przyjaciel – Krzysztof Derdowski. Niestety platforma ta stała się okienkiem dla różnorakich internetowych trolli i frustratów, którzy zaczęli tam bezkarnie umieszczać nieprawdziwe komentarze i opinie. Szybko zauważyłem, że sporo z nich dotyczy mojej osoby i jest próbą przedstawiania mnie w negatywnym świetle – spotkałem się zatem z Krzyśkiem i usłyszałem od niego, że często dostaje jakieś materiały na temat spotkań w Modraczku, a potem czyta złośliwe komentarze do zamieszczanych tam artykułów, wysyłane z tego samego IP. Oczywiście te negatywy, dotyczące mojej osoby były żenujące i opierały się na środowiskowych plotkach i kłamstwach, takich jak to, że moja pierwsza Strzała Łuczniczki została przyznana przez „kolesiów”, a książka na nią nie zasłużyła, bo ma charakter „akademicki”. Za chwilę ta sama bzdura pojawiła się na blogu Jendrzejewskiej, a do tego także wredna insynuacja, że nigdzie nie jestem zapraszany i nigdzie mnie nie chcą, nigdzie też nie nagradzają. Z racji tego, że była to gruba przesada, a Jendrzejewska skumała się z towarzyszką Krystyną Wulert, która od dawna generowała brednie na mój temat (ostatnio podczas mammografii przekonywała panią, która ją prześwietlała, że jestem osobą karaną za bandycki napad), napisałem oficjalną skargę do Prezesa Zarządu SMB Marka W. Magdziarza, który odpisał mi tak: Zasmuciła nas informacja otrzymana od Pana o nieprzychylnym oświadczeniu jakie na swoim blogu umieściła Pani Wiesława Barbara Jendrzejewska, która prowadzi w naszym klubie spotkania literackie. Zostaliśmy już poinformowani przez Panią Wiesławę Barbarę Jendrzejewską, że usunęła swoje oświadczenie ze swojego bloga oraz o treści pisma jakie skierowała do Pana. Lata mijały, przybywało bredni, prób zaszkodzenia w Prokuraturze, w Związku Literatów Polskich, a szczytem wszystkiego stała się opublikowana ostatnio przez bydgoskie wydawnictwo Pejzaż książka Jendrzejewskiej pt. Oblicza męskości, w której oprócz mnie, obrobiła „d.” wielu innym mężczyznom i po raz kolejny zaprezentowała swoją pseudoliteracką dezynwolturę. Choć w jednym z maili patetycznie zakazała mi pisania recenzji o jej twórczości, nie mam zamiaru zastosować się do tego żądania i punkt po punkcie wskażę braki jej żałosnej pisaniny.

Powszechnie znane są mizoginistyczne zapędy starożytnych Greków, Hindusów i Arabów, a także tego typu poglądy takich filozofów jak Schopenhauer, Hegel, Nietzsche, ale drugą stroną medalu jest mizoandria lub mizoandryzm, czyli nienawiść lub silne uprzedzenie do mężczyzn. Pojawia się ono u kobiet, które w jakiś sposób zostały zranione przez płeć odmienną – najczęściej są to panie brzydkie, o rubensowskich kształtach, mające kompleksy, za wcześnie lub za późno inicjujące życie seksualne, nie adorowane przez płeć przeciwną, lub niezadowolone z mężów lub partnerów. Mężczyźni bywają bardziej asertywni, przejmują inicjatywę podczas seksu, prą do przodu bez względu na konsekwencje, potrafią się też szybko otrząsnąć po niewieścim ataku – może dlatego znani i cenieni psychologowie łączą mizoandrię z freudowską teorią zazdrości o penisa. Dla mizoandrycznych kobiet rzutki mężczyzna staje się kimś niewytłumaczalnym, osiągającym sukcesy niegodnymi środkami, a choć jest dla niej niedościgłym wzorem, to najchętniej utopiłaby go w łyżce wody. Przez jakiś czas przygotowuje się do ataku, tworzy własną koterię, wiąże się z wrogami mu osobami, próbuje wymanewrować życzliwych mu ludzi i przeciągnąć na swoją stronę, a potem uderza bez względu na konsekwencję. Jeśli mamy do czynienia z publikacją, to bywa ona poroniona już w momencie pojawienia się koncepcji, wszak o ileż ciekawiej byłoby stworzyć coś konstruktywnego, promującego wielkie wartości, pobudzającego do myślenia. Kłopot jednak w tym, że autorkami mizoandrycznych książek bywają osoby nieutalentowane, zawiedzione i niedowartościowane, próbujące narzucić środowisku przesadnie dobre oceny swoich tworów. Jeśli taki stan trwa długo przeradza się w androfobię, stan irracjonalnego i permanentnego lęku przed mężczyznami, którego korzenie tkwią w traumatycznych zdarzeniach z przeszłości. To już stan patologiczny, wymagający zastosowania terapii poznawczo-behawioralnej i leczenia farmakologicznego. Objawy nasilają się, gdy mizerna mizoandryczna autorka znajduje sobie wroga z innej przestrzeni kulturowej, uznanego twórcę, wielokrotnie nagradzanego w kraju i za granicą, zapraszanego na lukratywne konferencje, festiwale, występy w cenionych miejscach. Wtedy miota się jak ćma, która czuje żar płomienia świecy, ale fatalnie pcha się ku niemu, a już po chwili płonie w mękach. Chciałaby mu dorównać, chciałaby mieć taką samą siłę przebicia, chciałaby być komentowana w fachowych periodykach, ale jej twory są żenujące, a występy filmowane z lubością i umieszczane w Internecie – dewiacyjnie komiczne. W ostatecznym rozrachunku jej znaczenie jest niewielkie, ograniczone do wąskiej koterii i już w momencie inicjacji, popadające w zapomnienie. Cóż zatem zostaje, co może zrobić taka sfrustrowana osoba, która u boku wspaniałego mężczyzny chciałaby iść przez życie, a była tylko obiektem westchnień „kalekich” panów, którymi gardziła, albo których nieustannie obgadywała? Czuje, że czas biegnie nieubłaganie, starość upomina się o swoje prawa, znienawidzeni mężczyźni nie mają zamiaru się poddać – nasza siedemdziesięciolatka podejmuje zatem ostatnią próbę i próbuje wywołać skandal seksistowski, popisując się swoją rzekomą wiedzą na temat kilkunastu mężczyzn, których spotkała w życiu. Żeby efekt był lepszy dodaje do swojej publikacji krzykliwą okładkę i umieszcza na niej tchórzliwą notkę: Są to często nasi sąsiedzi, znajomi, kumple, przyjaciele, czy znane osoby publiczne. Jeśli w moich opowiadaniach znajdziesz takie osoby, a nawet będziesz pewny, że niektóre znasz z imienia i nazwiska, to proszę – nie pytaj mnie o nie, bo ani nie potwierdzę, ani nie zaprzeczę. Ta tchórzliwa dopowiedź nie miałaby znaczenia dla sądu, bo ze straceńczą fantazją Jendrzejewska umieszcza w książce inną informację: Opowiadania inspirowane prawdziwymi osobami, miejscami i wydarzeniami.

Książczynę Jendrzejewskiej można by pominąć milczeniem, ale skala wynaturzeń i przeinaczeń jest w niej tak wielka, że trzeba je po kolei wskazać i zanalizować. Pierwszą płaszczyzną, która dyskwalifikuje ten zlepiany śliną twór jest jego żenujący poziom literacki. Autorka nigdy nie osiągnęła stabilnego metrum w tym względzie, balansując pomiędzy grafomanią, pensjonarskim pamiętnikiem, łzawym romansem, a publicystyką, popisując się wiedzą z Wikipedii i próbując przekonać swoją koterię, że jest wielkością wykraczającą poza ramy kraju, kontynentu, a może nawet i planety. Tylko skąd się biorą w jej poezji i prozie te tandetne ujęcia, prozaizmy, komiczne próby naśladowania slangu młodzieżowego i nudne analizy pseudonaukowe? Skąd to zadęcie i skłonność do organizowania patetycznych promocji, jubileuszów, laudacji, a nawet prób wymuszania znakomitych honorów (pisała wszak do mnie w mailu: „dawno już powinnam dostać Medal Jerzego Sulimy-Kamińskiego”). Bezkarność spowodowana jest tym, że w Bydgoszczy nie ceni się krytyków literackich i nie korzysta się z ich wiedzy i umiejętności. Miasto przez długi czas dawało stypendia na publikacje nierecenzowane i dopiero w ostatnim czasie wprowadzono taki wymóg, choć autorzy i tak omijają go, korzystając z poparcia zaprzyjaźnionych osób. Trudno zatem winić Biuro Kultury Bydgoskiej, że wsparło finansowo produkcję, która tyle krzywdy wyrządza bydgoskim (i nie tylko) twórcom, ale przyznanie Jendrzejewskiej Medalu Prezydenta Bydgoszczy stawia w komicznym świetle Rafała Bruskiego, który tym medalem wcześniej obdarował Leonarda Pietraszaka, Wojciecha Banacha, Michała Kubiaka, Katarzynę Popową-Zydroń, Związek Literatów Polskich czy Pracodawców Pomorza i Kujaw. Nie można przecież nagradzać ludzi, którzy swoimi publikacjami obniżają rangę dokonań twórców naszego miasta i województwa, nie powinno się wynosić na piedestał nienawiści, zarozumialstwa i przekonania o własnej nieomylności. Tylko twórczość obiektywna powinna znaleźć się w orbicie zainteresowań gremiów nagradzających, tylko wartościowe dzieła pisarskie i artystyczne powinny pojawiać się w takiej glorii. Poziom literacki pisanek Jendrzejewskiej lokuje się pośród kajetów nastolatek, młodzieńczych pamiętników lub zapisków pod kołdrą, przy włączonej latarce. I nie są to opowiadania – jak podaje autorka – tylko donosy, przeinaczenia, kłamstwa, tworzone bez znajomości teorii literatury, tropów stylistycznych i technik narracyjnych. Prezydent Bydgoszczy i Biuro Kultury Bydgoskiej powinno zażądać zwrotu stypendium, bo nie spełniło ono zakładanych efektów – zamiast promować miasto i ludzi kultury, dopomogło Jedrzejewskiej wykopać jedno z najohydniejszych szamb w dziejach kultury na Pomorzu i Kujawach.

Do tego dochodzi chęć pseudopsychologicznego wymądrzania się, a nawet komiczne próby przeprowadzania psychoanalizy znienawidzonych mężczyzn. Górę jednak biorą ujęcia mizoandryczne, spośród których większość kwalifikuje się do sądu jako zniesławienia konkretnych osób, lekko tylko kamuflowanych tandetną narracją. Oto katalog obelg i pejoratywnych określeń Jendrzejewskiej, kierowany ku mężczyznom: Ordynator w szpitalu to prymitywny arogant, bijący żonę damski bokser, Architekt to seksista określany grafomańsko jako szczytujący jak zza krat w za ciasnej komnacie doznań, Marzyciel Michał to cymbał nie poznający dawnej ukochanej, Tancerz to wizualny przeciętniak, Profesor uniwersyteckito Kolejny z wyglądu nieciekawy facet, zakichany kurdupel, a jego asystentka to sucha, smutna, nadęta, durna baba: Babsko, ani mądrości, ani inteligencji. Mały był upierdliwy i generalnie na uczelni nielubiany. Do tego gej i molestant seksualny, robiący pornograficzne zdjęcia chłopcom. Z kolei jeden z księży to też pedofil, grożący zabiciem chłopca; gnój i zwyrodnialec. Do tego jeszcze Dyrektor placówki w górach, który zdradza notorycznie żonę, ale jest małżeńskim oportunistą. Wszystkie te określenia są jednak niczym w kontekście tekstu pt. Donosiciel, którego negatywnym bohaterem ma być piszący te słowa. Ciekawe czy autor obrazu wykorzystanego na okładce wie o tym jakie „dziełko” firmuje, wszak jego interesujący obraz w kontekście rzygowin i bluzgów Jendrzejewskiej staje się wręcz odrażający – to nie jest już pocałunek żywiołowych osób lecz zbliżenie dwóch połci mięsa. Tutaj mizoandria dochodzi do zenitu: Wielki, masywny, potężny, z łysym, wysokim czołem i dużym, obwisłym brzuchem, z przebiegłymi, okrągłymi oczkami, niewróżącymi nic dobrego, a do tego zawsze w niemodnych ciuchach. Szef dużego działu i… taki plotkarz. Nie podobał mi się nigdy. Na ulicy przewróciłabym się o niego, a nie zauważyłabym, że to mężczyzna, taki z niego piękniś, choć sam o sobie pisał „ciacho” (jak mawia młodzież. Wysoki i wielki, masywny i rozlazły (jak mawia młodzież) łysiejący, gruby, z małymi okrągłymi oczkami i zaciśniętymi ustami (mój śp. Ojciec powiadał, że mam się strzec ludzi z takimi wąskimi, jak sznurek, ustami, bo są fałszywi). Jestem przekonana, że gdyby na ziemi został on i ja, to naród ludzki by wyginął. Jendrzejewskiej wydaje się, że jest pępkiem świata i nikt niczego innego nie robi, tylko zajmuje się nią: I wtedy się zaczęło. Mało, że obgadywał mnie na zebraniach swoich pracowników (mam tam zaufanego człowieka, to wiem o wszystkim na bieżąco), to jeszcze wypisywał w Internecie (jak mawia młodzież), paskudne komentarze i to wszędzie, gdzie tylko było to możliwe, nawet pod artykułami niemającymi związku z moją osobą i moją pracą zawodową. I wtedy na forach internetowych pojawił się pewien Gość, który wiele razy zdemaskował i obśmiał go, i jego obrzydliwe komentarze. Szef miast zwiać (jak mawia młodzież), dalej brnął w chamskie i brzydkie wpisy, zwłaszcza o tych, którym się powodziło. Nienawidził ludzi sukcesu, a najbardziej ubolewał nad tym, że oni nie chcieli mieć z nim nic wspólnego. Na mój temat też pisał bzdury, nawet często, bo cały czas się rozwijałam i odnosiłam sukcesy nie tylko w zakładzie pracy, ale i poza nim. Niby taki mądry, niby taki wykształcony, a zniżył się do poziomu szamba (jak mawia młodzież). Zdumiewająca jest tutaj samokrytyka autorki i jakże trafnie określa ona swoją pisaninę, ale jej hucpa ma rozleglejsze wymiary.

Jendrzejewska uczyniła z klubu Modraczek Spółdzielni Mieszkaniowej „Budowlani” bazę dla swoich nienawistnych pomruków i gierek, czego szczytem było zwołanie do Klubu różnorakich ciot bydgoskich, a także z innych miast a wsi i przygotowanie donosu do Prokuratury. Zajmująca się seksistowskim plotkarstwem konferansjerka cyklicznych spotkań klubowych, wysmażyła oskarżenia przeciwko mnie, które wsparła psudoprawnymi działaniami byłych esbeków warszawskich i potwarcy z Torunia, który za oczernianie mnie w sieci został skazany prawomocnym wyrokiem. Do tego jeszcze zaprosiła do Modraczka jednego z czołowych peerelowskich tajnych współpracowników SB i zaczęła nagłaśniać to „wyjątkowe” spotkanie, ale od razu dostała odpowiednią szkołę, gdy jego wizytę obśmiał i zdyskredytował w Internecie nieodżałowany Krzysiek Derdowski. Prokuratura po wnikliwym zbadaniu zarzutów odmówiła wszczęcia sprawy przeciwko mnie, a zaprzyjaźniony prawnik relacjonował mi, że sfery prawnicze Bydgoszczy miały sporo śmiechu, szczególnie gdy przyszło im przesłuchiwać polonijną wariatkę, byłych esbeków i gejów wskazanych przez organizatorkę napaści. Do tego jeszcze Jendrzejewska idąc zeznawać na komisariat, zwichnęła sobie girę i uznała, że mam też właściwości satanistyczne, bo to musiała być moja „robota”. Przyciągająca wciąż dawnych kapusiów do Modraczka Jendrzejewska określiła mnie jako „donosiciela”, bo poskarżyłem się Prezesowi Spółdzielni Mieszkaniowej „Budowlani”, że mnie opluła w Internecie, a także zakwestionowałem obecność w bydgoskiej kulturze wyjątkowo zjadliwej osoby, która niszczyła Solidarność w małym mieście, a gdy tam się doszczętnie skompromitowała, nagrodzono ją etatem w bydgoskich biurach PZPR-u, a potem w WOK-u. Jendrzejewska piętnując moje rzekome donosy, chwali się, że miała w naszym związku pisarskim donosiciela, który informował ją o moich ruchach. Oczywiście wiedziałem o tym i czasami celowo mówiłem mu o pewnych sprawach, wiedząc, że mając przeszłość delatorską, szybko pobiegnie z nowiną do bydgoskich ciotek pseudo kulturalnych (jak mawiał Gombrowicz) i zda im „życzliwą” relację. To też „metoda twórcza” obu wskazanych wyżej „dam” owo ciągłe zataczanie kręgów i wyszukiwanie potencjalnych sprzymierzeńców lub „psiapsiółek”, którym relacjonują takie idiotyzmy jak w książczynie Jendrzejewskiej i oczekują bezwzględnej lojalności. Czasem te zabiegi przynoszą efekt, jak w przypadku właścicielki wydawnictwa „Pejzaż” i naszej członkini, która próbowała zmanipulować lokalne wybory, a skończyło się na wielkim niesmaku i ujawnieniu rodzinnej tajemnicy poliszynela.

Najohydniejsze w pisankach Jendrzejewskiej są napaści seksistowskie – zarzucając opisywanym osobom plotkarstwo, sama wiele razy potwierdza, że korzystała z plotek rozsiewanych w bydgoskiej uczelni i w środowisku kobiet związanych z jej imprezami. Pragnie przy tym jawić się jako ekspertka w sprawach erotyzmu damsko-męskiego i piękność oceniająca facetów z wysokości tronu Miss Bydgoszczy, a może nawet i całej Polski. Czy Prezydent Bruski podpisując wypłatę stypendium na publikacje brudów tej autorki miał świadomość, że swoim podpisem nie potwierdza spełnienia warunków promocyjnych jej książki, czy Prezes Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej „Budowlani” Marek Magdziarz, udostępniając lokal klubowy i uczestnicząc w hucznej promocji pisanek Jendrzejewskiej, wiedział, że uczestniczy w jej prywatnej wojnie, w której pojawiają się takie oto haniebne, seksistowskie oceny i plotkarskie ustalenia:

– Najgorsze jest to, że wiedziałam, że to okropny typ, ale alkohol mnie powalił na łoże, a on skorzystał. Nie miałam siły się bronić…

–Ale to przecież gwałt! I nie boisz się, że całe miasto będzie o tym wiedziało, że może wie o tym od trzech lat???

– Nie, to nie był gwałt. Ja chyba chciałam zrobić na złość staremu i w sumie dałam zgodę na zdradę… On na pewno nikomu o tym nie mówił, bo…

– Bo co?

– Bo tak naprawdę do niczego nie doszło…

–Nie rozumiem. Poszłaś z nim do łóżka…

–Tak, oboje zdarliśmy z siebie ciuchy… I on próbował mnie dopaść, ale…

– Ale mu nie pozwoliłaś…

– Nie… Nie tak… On nie mógł…

– Całe szczęście! – krzyknęłam z entuzjazmem.

– Nie, to nie tak, jak myślisz. On mnie prosił o pomoc, bo nie mógł pod swoim ogromnym brzuchem znaleźć… swojej męskości…

Roześmiałam się w głos. Tak się wariacko śmiałam, że nie mogłam się uspokoić. Wyobrażam sobie tę sytuację i tego wielkiego dziada bez penisa. Ale komiczny obraz. W życiu się tak nie uśmiałam.

Ada, chyba zaskoczona moją reakcją, patrzyła na mnie niepewnie, a za chwile obie ryłyśmy ze śmiechu.

Po chwili uspokojona nieco, podniosła do góry dłoń i w powietrzu, między kciukiem a palcem wskazującym prawej ręki, pokazywała mi wielkość jego członka, a potem powiedziała:

–  Wyobrażasz sobie, taki wielki, masywny dziad ma fiuta długości dwóch centymetrów i takim mnie chciał…

Oto czym zajmuje się bydgoska autorka implantowana z Tucholi, była nauczycielka w szkołach, która otrzymała też kredyt zaufania od Zarządu Bydgoskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Budowlani” i władz Bydgoszczy.

Można by jeszcze długo opisywać dezynwoltury Wiesławy Barbary Jendrzejewskiej, ale przecież nie o to chodzi, raczej warto wskazać jak w małej społeczności kulturalnej pojawiają osoby do niej nie przystające i nieustannie mszczące się za kolejne odrzucenia. Potrafią one znaleźć taką przestrzeń, w której działają i osoby, które nie dostrzegają ich prawdziwych intencji. W przypadku Klubu „Modraczek” zarzuty należy postawić poprzedniemu Prezesowi Rady Nadzorczej, który nie wyciągnął wniosków z pierwszej sytuacji konfliktowej i dyrektorce, która przez lata godziła się na to, co wyczyniała w jej placówce wynajmowana konferansjerka. W bydgoskiej kulturze działa jeszcze kilka klubów, w których odbywają się spotkania autorskie, ale w żadnym z nich nie dochodziło do takich manipulacji, nie organizowano nienawistnych zebrań i nie zawiązywano spisków przeciwko jakimś osobom. Trzeba przyznać, że Jendrzejewska ma ogromny talent autokreacyjny i udało się jej wymanewrować ogromne rzesze gości Modraczka, choć przecież jej dorobek literacki jest błahy i lokować go należy gdzieś między nijakością autorów robotniczego stowarzyszenia twórców kultury, a hobbystyczną twórczością emerytów i rencistów, twórców ludowych i osób piszących w obrębie różnorakich terapii zajęciowych. Nigdy Jendrzejewska nie osiągnęła autentycznego sukcesu literackiego, a jej książczyny opisywali tylko zaprzyjaźnieni z nią autorzy. Przy czym godziła się na ich publikacje, gdy były dobre, a gdy na przykład Jarosław Stanisław Jackiewicz napisał krytyczny tekst, natychmiast wymusiła na nim wykasowanie go z sieci. Nigdy jej wierszydła i plotkarskie opowiastki nie znalazły się w markowych periodykach, nie brała udziału w liczących się festiwalach literackich, że już nie wspomnę o publikacjach zagranicznych i zaproszeniach do innych krajów. Gdyby nie Pastuszewski, ciągle tęskniłaby do medali i statuetek, które jej się nie należały i zgrzytałaby zębami czytając, że jej wrogowie są nagradzani orderami i honorowani jak świat długi i szeroki. Ale to tylko przez chwilę, bo przecież zaraz rozkręci nowe śmigła plotek, zaprosi kilka starych ciot i zacznie się deprecjonowanie, zaprzeczanie, oszukiwanie czytelników i odbiorców kultury. Na razie ta „wspaniałość” skręciła tylko girę, ale jak dalej będzie tak się podniecać swoimi akcjami, snuć pajęczynę bzdur i absurdów, to może przypadkiem upaść na d…

___________

Wiesława Barbara Jendrzejewska, Oblicza męskości, Wydawnictwo Pejzaż, Bydgoszcz 2022, s. 188.

Gdy mam gorszy dzień, albo smutek napływa nie wiadomo skąd, czytam dla rozweselenia wstępniaki Marka Maciejewskiego, publikowane w bydgoskim periodyku „Fabularie”. Poznałem tego dziwnego jegomościa w jednym z tutejszych klubów, gdzie wspaniałomyślny szef dawał mu trochę zarobić podczas imprez kulturalnych. Gdy prowadziłem tam jakieś spotkania lub miałem wykład, młodzian ów przynosił mi z namaszczeniem mikrofony i podłączał niezbędne kable. Dopiero później dowiedziałem się, że miał ku temu jakieś predyspozycje, bo gra na gitarze elektrycznej w jednym z zespołów. Kolega opowiadał mi też, że widział go w kombinezonie robotnika, gdy przed bydgoskim Jedynakiem wykonywał prace ziemne, ale przecież żadna praca nie hańbi, a ja mam wielki szacunek do ludzi z gitarą, łopatą lub kilofem w dłoni. Gorzej jest, gdy mamy do czynienia z szachrajstwem „intelektualnym”, gdy na przykład taki gość jak Maciejewski nie wiadomo dlaczego zostaje redaktorem naczelnym jakiegoś periodyku, który wchodzi na rynek z hukiem, tzn. z histerycznymi atakami na twórców kultury i nudnymi już, bo powtarzanymi bez końca zaśpiewami M. Tabaczyńskiego: Są okresy spokoju i okresy wzmożenia. Wzmożenia, które często nazywa się moralnym. Błędnie. W istocie to wzmożenie politycznego chamstwa, ideologizacji kultury, wzrost brutalności życia społecznego i politycznego, smutne osłabienie demokracji. Czym się owo wzmożenie objawia? Atakami na homoseksualizm. Tak jednostronnie analizuje nasz skomplikowany świat autor kilku książek, którego można by podejrzewać o jakąś logikę w wypowiedziach, ale przecież jego genderowe zacietrzewienie na to nie pozwala i wciąż zapomina, że jest owocem heteroseksualnego związku kobiety i mężczyzny. Jakaż to sprytna manipulacja – przeciwstawienie ustroju społecznego upodobaniom erotycznym – jakaż demagogiczna teza: osłabienie demokracji przez ataki na homoseksualizm. Na analizy „eseistyki płciowej” Tabaczyńskiego przyjdzie jeszcze czas, na razie jednak skupmy się na absurdalnych wstępniakach Maciejewskiego.

Zaczyna już w pierwszym numerze wskazanych wyżej „Fabularii”, choć nie czuje się jeszcze zbyt pewnie i ucieka się do wolty iście kuriozalnej – pisze do siebie maila i sam sobie odpowiada: Ok, zanim zaczniemy cokolwiek robić, wyjaśnijmy sobie o co chodzi z tymi „Fabulariami”? Co to za bonus do rzeczywistości? Otwarta na krytykę trybuna nieskrępowanej wypowiedzi? Nacechowane mową otwartości dłuższe lub krótsze opowieści? A może nie do zaspokojenia głód wiedzy? Czy też zwykła ciekawość? Tak zaczyna nasz redaktor naczelny jako producent kawałków rozweselających, popisując się dezynwolturą językową i stylistyczną, tak zadaje sam sobie żenujące pytania, którymi chce stworzyć wrażenie niezwykłej „fachowości” redaktorskiej. Niestety, grafomańska odpowiedź nie pozostawia złudzeń z kim mamy do czynienia i jaka jest kultura literacka tego pana: „Fabularie” przecież nie mogą być jedynie dobrze wypolerowaną soczewką teraźniejszości, przez którą widać jak jest. Gdzie obok kilku minutowych facebookowych karier czy ekscytujących eksplozji supernowych zwycięzców kolejnych edycji tv show, wabiąc nieznanym, radośnie tlą się ognie nowoczesności. „Dobrze wypolerowana soczewka teraźniejszości”, „ekscytujące eksplozje supernowych zwycięzców” i „radośnie tlące się ognie nowoczesności” – tak zaczyna nasz heros, dodając, że odczuwalny powiew świeżości nie pochodzi jedynie od zapachu drukarskiej farby. Niestety, lektura kolejnych woluminów periodyku przynosi same rozczarowania i zapewne zszywki te uznać można za jeden z największych przejawów prasowego eklektyzmu ostatnich lat, mydła i powidła, esejów Tabaczyńskiego o ulubionej opcji seksualnej, histerycznych zapewnień Sałdeckiej o własnej wielkości, dziwacznych tekstów Karnowskiego, nader często na poziomie wskazanych wyżej „metafor” Maciejewskiego.

Głupkowatość wstępniaków redaktora naczelnego świadczy o jego kulturze pisarskiej, jeśli w ogóle można tutaj mówić choćby o ocieraniu się o pisanie. Wielokrotnie miałem do czynienia z takim „stylem” w szkołach, w których pracowałem i w Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego. Sprawdzając prace uczniów i kandydatów na studia, od razu wiedziałem z kim mam przyjemność, bo stylistyki nie można się nauczyć z roku na rok. Stylistą zostaje się poprzez lektury wielu książek i utrwalanie w ten sposób modelu polskiego języka literackiego, przez owo „wgrywanie” do mózgu zasad następstwa zdań, zauważanie opozycji treściowych i sensu wyrazów. Imitator, który mało czyta i niewiele rozumie z języka literackiego będzie tworzył pseudobarokowe konstrukcje, w których jak w lustrze widać będzie jego dezynwoltury: Emocje najchętniej gromadzą się w miejscach pęknięć. Pilnują otwartych ran. W takich warunkach niewinne rozłożenie ramion oznacza gotowość do lotu albo zaproszenie. Tak czy inaczej nieprzeparta chęć, czy wręcz konieczność, ciągłego uzewnętrzniania jest czystym pragnieniem wolności. Tworzy miejsca startowe, przestrzenie, sceny. Czasem przyjmuje konkretną formę sztuki. Dzięki temu może dryfować po nieznanych obszarach, stale poszerzając horyzonty. Takie poszukiwania, kierowane własną intuicją, stają się niekiedy uosobieniem zbiorowych przeczuć. Ta sama chęć, owa konieczność, potrzebuje ciągłego wyrażania się, potrzebuje wyobraźni i talentu, potrzebuje sceny. Przestrzeni z pogranicza stanów, z której do rzeczywistości wyciekają raz po raz strużki światła, rozjaśniając rzeczy i sprawy. Tam skupiają się i tłoczą wszystkie języki, każda sztuka. Wtedy wzrasta napięcie i pocą się ręce. Pojawiają się obawy, niepokoje i wzruszenia. Maciejewski nie widzi rozchwiania sensów w swoich tekstach i tworzy okropieństwa językowe na miarę klasyków „gatunku”. Tak, emocje pilnują otwartych ran, niewinne rozłożenie ramion oznacza gotowość do lotu albo zaproszenie, tak nieprzeparta chęć, czy wręcz konieczność, ciągłego uzewnętrzniania jest czystym pragnieniem wolności, tak wzrasta napięcie i pocą się ręce. Pojawiają się obawy, niepokoje i wzruszenia.  Aż strach cytować te nielogiczne brednie, mające podkreślić fachowość naszego redaktora, tudzież gitarzysty-intelektualisty.

Zwykle jest tak, że w periodykach piszą wstępniaki członkowie redakcji, którzy posiedli umiejętność kontrapunktowania i nawiązywania do treści kolejnego woluminu. Jeśli wstępniak jest głupkowaty, to ta głupkowatość przechodzi na treść numeru i naraża na niezręczność autorów opublikowanych tekstów. Szczególne niebezpieczeństwo rodzi się, gdy redakcja pragnie nagłośnić jakiegoś twórcę i podkreślić jego wielką wagę dla kultury polskiej. Na takiej zasadzie pojawił się w jednej z zszywek Marek Bieńczyk, nasz etatowy melancholik literacki, którego miałem nieszczęście poznać osobiście w Uniwersytecie Gdańskim, gdzie powołany jako znawca przedmiotu, pozwolił na ewokowanie nieprawdziwych treści na temat mojego dorobku. Cóż, tak czasem bywa, ale jego eseje mają swoją wartość i publiczne wypowiedzi też bywają sensowne, ale w połączeniu z głupkowatością wstępniaków Maciejewskiego stają się zabawnym przyczynkiem do wygłupów „pseudo redaktorskich”. No bo jak brać na poważnie wypowiedzi kolejnych kanonizowanych postaci naszej kultury, gdy tuż przy nich „naczelny” pisze tak: …współczesna akulturacja nie ma nic wspólnego z przeobrażaniem się wzorców kulturowych, której końcowym efektem powinna być unifikacja. Uniwersalny system relacji społecznych oparty na szacunku i zrozumieniu. A ponoć dzieje się tak, gdy …kultura wędrująca jest niechciana. Swoje korzenie trzyma w zaciśniętych dłoniach.  Ot, fascynujące makabry pojawiają się w głowie Maciejewskiego, który nawet kulturę pojmuje jako monstrum trzymające coś w swoich łapach, niczym czarne charaktery z bajek opowiadanych niegrzecznym dzieciom. Autor w jednym ze swoich gadanek zdradza jak to zdziecinniał odwiedzając swoją babcię: Pewnego jesiennego popołudnia, na wyłożonej ceratą babcinej ławie czekało na mnie mięso. Nabrzmiały oburzeniem, nagle zatęskniłem za zapachem jej rąk i zdziecinniałem. W jednej chwili zrozumiałem, że gdybym nie zjadł tych kilku klopsików, ugniecionych powykręcanymi od reumatyzmu, bólu i wojen palcami, zrobionych specjalnie na przyjście ukochanego wnuczka, byłbym największym gnojkiem na ziemi. I znowu nie wiedziałem w czym tkwi tajemnica życia. Może takie opowiastki z życia Maciejewskiego lepiej nadawałyby się na wstępniaki, ale przecież wszechobecne błędy stylistyczne nie pozwalają traktować ich poważnie. Paradoksalnie głupkowatość zapisków redaktora naczelnego uratowała go przed procesem sądowym, gdy dwukrotnie pozwolił sobie na zamieszczenie ataków na mnie, autorstwa swojego najbliższego kolesia i promotora. Początkowo chciałem oskarżyć go o zniesławienia, ale koniec końców uznałem, że absurdy i kłamstwa pojawiające w napaściach tracą swoją moc w konfrontacji ze wstępnymi zaśpiewami Maciejewskiego. Tak jak deformują one kształt materiałów pojawiających się w „Fabulariach”, tak zdeformowały też kłamstwa i przeinaczenia przypisywane mojej działalności i osobie. Ryknąłem zatem śmiechem i napaści z „Fabularii” umieściłem we własnym archiwum głupot wypisywanych wcześniej na mój temat. Przynajmniej tutaj gitarzysta-naczelny Maciejewski urósł i znalazł się obok różnorakich, wielkich a garbatych napastników.

Żadne wydawnictwo ostatnich lat nie nadaje się tak dobrze, by zainicjować w moim dzienniku cykl omówień „książek absurdalnych”. Pisałem już wcześniej, że Addenda Krzysztofa Myszkowskiego obrazuje jego bezdech twórczy i brak energii narracyjnej. Widać to już było w tekstach prozatorskich albo streszczeniach, które umieszczał w dziale recenzji „Kwartalnika Artystycznego”, ale tutaj mamy do czynienia z zadęciem totalnym, bo przecież należy te zapiski odbierać jako drogocenne szczątki myśli i działań redaktora. Jeśli byłyby to cudownie odnalezione zdania, wyrazy, cząstki Szekspira, Kafki, Dostojewskiego, to miałoby to jakiś sens, a tu mamy jednozdaniowe „bazgroły”, które czytelnik ma uznać za szczególne, syntetyczne wskazania i komentarze. Na przykład takie: Pełnia księżyca. Rój ruin i ich rytm. Auta, skutery, motory, autokary. Drzewa, mury, błękit. Widok do środka i na zewnątrz, na Miasto. Rozproszeni, w ścisku, w swoim porządku. Rogi i moc Mojżesza. Skalne nory Etrusków. Można by mnożyć te „zapiski”, bo cykl liczy już ponad czterdzieści części, a nasz pisarz zapewne będzie dalej obrazował swoje bezdechy, zagapienia i „komentarze” do rzeczywistości, w której bywał i bywa. Niestety, choćby nie wiadomo jakimi wielkimi twórcami Myszkowski obudowywałby swoje pisanie, zawsze widać będzie wyrazisty rozdział pomiędzy nim i nimi, a takie określenia jak nory Etrusków, będą obrazowały kim jest naprawdę, jako autor i komentator sztuki. Może to chociaż jeden wartościowy regionalizm w rozdętym do granic możliwości dziele pt. „Kwartalnik Artystyczny”… A przecież wszyscy razem należymy tylko do literatury polskiej, gdzieś między Słowakami, Czechami, Bułgarami, Chorwatami i Serbami i nic nie da się zrobić w zakresie promocji i ekspandacji ogólnoświatowej, jeśli pisarz nie pisze po angielsku, francusku albo niemiecku… Sytuacja komplikuje się jeszcze, gdy polski autor wlewa do swoich utworów treści religijne i biblijne, tak niezrozumiałe dla współczesnych pisarzy i intelektualistów światowych. To jeszcze jedno dziedzictwo naszej literatury romantycznej, zauroczeń tandetnie pojmowanym Bogiem i ludyczną religijnością, eschatologicznych lęków Miłosza, tak kompletnie zanegowanych i wydrwionych teraz przez przyznanie Nagrody Nobla Oldze Tokarczuk.

Można zrozumieć założenie Myszkowskiego i jego chęć ocalenia pojedynczych myśli, jakichś chwilowych zauroczeń i zagapień, ale trzystustronicowy zbiór takich detali powinien mieć jakieś szersze uzasadnienie. Auror wolał okazać pogardę czytelnikowi i niczego nie wyjaśnił, nie opatrzył swojego „dzieła” wstępem ani posłowiem, a jedynie zawierzył potędze swojego słowa, zaczynając od enigmatycznego wskazania: Do celu, w stronę światła. To ma być owa otwierająca się głębia, w której autor będzie penetrować tajemne przestrzenie i wskazywać czytelnikowi nieuświadamiane rozświetlenia. Niestety, już kolejny zapisek wskazuje na to, iż odkrycia Myszkowskiego przywiązane są do jego, jakże powierzchownego postrzegania istnienia pośmiertnego: W dniu Wszystkich Świętych, nad grobem, słuchanie słabo słyszanej mszy. Zamazujące się obłoki, zapadający zmierzch. W tym szumie czuwanie i oczekiwanie. Złączony z nimi trwam z wierną pamięcią i niepamięcią, wdzięcznością i niewdzięcznością, powiązany więzami krwi i miłością, węzłami wiary, modlitwy, nadziei. Już tutaj absurdalność tych zapisków jawi się w pełnej krasie, a autor ukazuje siebie w tandetnej oprawie zmierzchającego słońca, zamazujących się obłoków, ledwie słyszalnej mszy, zderzanych naiwnie z kontrapunktowymi określeniami: pamięci i niepamięci, wdzięczności i niewdzięczności, dodatkowo komicznie powiązanych z nim więzami krwi, miłością, węzłami wiary, modlitwy, nadziei. Autor chciał od razu otworzyć przed czytelnikiem głębie, a zamanifestował tylko swoje zagubienie w świecie, tudzież – charakterystyczną dla niego – tendencję do mnożenia sensów w gęstwinach bezsensu. Absurdalność może być kołem zamachowym wielkiej literatury i wskazać tutaj byśmy mogli wiele takich realizacji pisarskich, począwszy od Boskiej komedii Dantego, poprzez Fausta Goethego, a dalej przez prozę eksperymentalną nurtu nouveau roman, dzieła Becketta, a skończywszy na dramatach Witkacego i wierszach Mirona Białoszewskiego, ale w przypadku Myszkowskiego nie ma ona żadnego umotywowania, jest ewokacją pustki myślowej, podpieranej raz po raz geograficznymi, biograficznymi lub nawet kulinarnymi wtrętami: Przysmaki, które pamiętam z dzieciństwa: czernina, grochówka z gotowanym boczkiem i ziemniaki w mundurkach, krupnik, rosół, zupa pomidorowa z kluskami lub łazankami, kartoflanka z cebulą i skwarkami, kołduny w rosole, chłodnik z jajkiem na twardo, zupa nic z kulami ubitego białka, surówki i konfitury z wiśni, gruszek, żurawin i borówek, owinięte nitkami zrazy, gołąbki, kiszone ogórki, pyzy nadziewane mięsem lub grzybami, pierogi z czarnymi jagodami lub wiśniami, babka ziemniaczana i placki ze śmietaną i cukrem, omlety z cukrem pudrem lub konfiturami, pieczone jabłka, budynie z rodzynkami, orzechami włoskimi i sokiem owocowym, kisiele z mlekiem, drożdżowe ciasta, kompot z truskawek i musujący kwasek z drożdży. Gdyby autor wplótł tego typu wyliczanki do prozy fabularnej czy eksperymentalnej, może osiągnąłby efekt artystyczny, ale tutaj, w tym mrowiu innych przywołań, zagęszcza tylko – skorzystajmy z jego retoryki –zupę nic; nie do zjedzenia.

Problem Myszkowskiego polega na tym, że panicznie chciałby stworzyć coś oryginalnego, jakieś dzieło, którym mógłby dorównać  największym pisarzom, ale niestety doskonale zdaje sobie sprawę z tego kim jest i jakie są jego możliwości kreacyjne: To samo i tak samo, w kółko. Potwierdzając swoją pisarską nijakość, nie zapomina zabezpieczyć się i ustawić w długim ciągu tych, którzy niczego nie osiągnęli: Widzę swoją mizerię i mizerię innych, ale nie mnie siebie sądzić, tym bardziej innych. Kabotynizm tego stwierdzenia ujawnia się w pełnej krasie, gdy czyta się notę krytyczną Stefana Chwina, zamieszczoną na okładce książki, będącą potwierdzeniem, że mamy do czynienia z zapiskami geniusza: Proza Krzysztofa Myszkowskiego łączy głębokie obserwacje psychologiczne z problematyką filozoficzną w sposób oryginalny, jakiego nie dostrzeżemy u innych pisarzy. Daleki od chaosu życia publicznego, Krzysztof Myszkowski skupia swoją twórczość wokół tematów najważniejszych, podstawowych, takich jak doświadczenie estetyczne świata i doświadczenie religijne, a raczej ich wielorakie, fascynujące związki.  Trudno dociec dlaczego znany pisarz, autor niezwykle fachowego wstępu do Konrada Wallenroda w ramach Biblioteki Narodowej, podjął się próby rehabilitacji zapisków kolegi, który często publikuje jego teksty w „Kwartalniku Artystycznym”. Chyba tylko owa częsta obecność Chwina w tym periodyku może być tropem swoistego zaśnięcia dociekliwego krytyka, który ucieka się do iście karkołomnych wolt myślowych: Jego najnowsza książka, „Addenda”, publikowana we fragmentach w „Kwartalniku Artystycznym”, przyjmowanych z uznaniem przez czytelników, jest kolejnym osiągnięciem literackim zasługującym na baczna uwagę. To niespotykane w polskiej literaturze połączenie głębokości myśli z maksymalną lapidarnością zapisu. Stworzył formę własną, w której poetyka szczególnego rodzaju aforyzmu, czy raczej starannie skomponowanej serii aforyzmów, pozwala na zapis doświadczeń i wzruszeń filozoficznych, połączony z kontemplacją tajemniczego piękna świata, które w jego twórczości objawia się jako znak Bożej Obecności, w niepojęty dla nas sposób utajonej w rzeczach, miastach, krajobrazach. Zaiste musi Chwinowi zależeć na publikacjach w periodyku Myszkowskiego, skoro ucieka się do tego rodzaju określeń, a przy tym będąc profesorem UG, neguje osiągnięcia literatury polskiej i wynosi marną pisaninę do rangi największych dzieł naszego pisarstwa. Jakby nie było Leca, jakby nie istniały aforyzmy Miłosza, jakby Stachura nie stworzył swoich książek drobinkowych, jakby wreszcie nie istniały najważniejsze polskie realizacje diarystyczne (Gombrowicz, Tyrmand, Dąbrowska). Oczywiście Chwin zdaje sobie sprawę z tego, ze nadużywa cierpliwości czytelnika, tworzy więc nową konstrukcję, która nijak się ma do rzeczywistego kształtu absurdalnego dzieła Myszkowskiego: „Addenda” są nie tylko statycznym zapisem konstatacji teologiczno-filozoficznych. Są też nowego typu formą autobiograficzną, którą należałoby określić jako dziennik aforystyczny. Trudno pojąć jak Chwin mógł dopatrzyć się elementów syntetycznych w prozaicznych „kawałkach” Myszkowskiego, a tym bardziej uznać je za rodzaj dziennika aforystycznego, wszak jest to zbiór rozklekotanych zapisków od Sasa do Lasa. Wątpliwe jest też owo przyjmowanie tych drobinek z uznaniem przez czytelników, skoro książka nie przebiła się przez żadne ogólnopolskie sito konkursowe, a poległa nawet w lokalnych zawodach o tytuł książki roku – Strzała Łuczniczki.

Paradoksalnie największa siła zbioru pisanek Myszkowskiego tkwi w ich absurdalności, w rozdętym  do granic zarozumialstwie myślowym i chęci oszukania czytelnika. Podobną tendencję zaobserwować mogliśmy w dzienniku Jerzego Andrzejewskiego, publikowanym swego czasu w tygodniku „Literatura”, a który Czesław Miłosz w liście do Zygmunta Hertza określił jako „jakieś siusiu”… Tam też mieliśmy do czynienia z próbą wmówienia czytelnikowi, że podejmowane tematy są ważne i są rodzajem gry z czytelnikiem i cenzurą, a tymczasem były po prostu zwykłym „siusiu”. Bardzo podoba mi się to określenie Miłosza i projektuję je na chaotyczne zapiski Myszkowskiego, określane przez autora Hanemanna jako przejaw literackiego talentu i filozoficznej przenikliwości. Ot takiej: Ciągle coś się kończy i coś się zaczyna. Pod jednym i pod drugim można by dopisać długą listę imion, spraw, myśli i uczuć. Ta pierwsza byłaby o wiele dłuższa, albo takiej: nawet gdy idzie się przez pustki, to to nie są pustki. Szkoda, że autor nie uratował swojej książki i nie postawił na jej absurdalność, zapewne wtedy osiągnąłby efekt artystyczny i wykrzesałby z niej jakąś dziwną energię. Stawiając na jej niezwykłość i podpierając się opinią prof. Chwina, zanegował to, co w gruncie rzeczy w niej jest obrazem jego samego i jego „wielkiej” tajemnicy. I to mogłoby być interesujące, szczególnie w sytuacji kogoś, kto jest cenionym redaktorem, ale nie stworzył książki, która by wprowadziła go  w obręb najznamienitszych realizacji pisarskich przełomu wieków. Myszkowski postawił na absurd nieuświadomiony, gdy zapragnął przedstawić czytelnikowi komiczną książkę jako dzieło  najwyższej powagi. Okrasił wszystko drobinkami wskazującymi, że jest twórcą bywałym w świecie, jak Herbert zauważającym sakralny charakter sztuki włoskiej, francuskiej, kościołów wileńskich. Przywołał też mrowie wielkich humanistów, pisarzy i filozofów w wierze, że skomponował coś wyjątkowego, mającego związek z ich osiągnięciami: Opowieść zestawiona z fragmentów, urywków i pojedynczych zdań. Wewnętrzną ciągłość daje jej ścisły związek z formą i duchem całości. Szkoda, że Myszkowski nie rozumie, że absurdalności nie można pogodzić z powagą, a fragmentaryczność świata twórca musi rzutować na szersze panoramy. Dobrze się jednak stało, że opublikował swój zapiśnik, bo przynajmniej sprowokował piszącego te słowa do podjęcia tematu książkach absurdalnych i zainicjowanie szerszego cyklu.

_______________

Krzysztof Myszkowski, Addenda, Margrafsen, Bydgoszcz 2017, s. 330.

Jakiż to bydgoski „inteligentny i kulturalny” student zaopatrywał Andrzejewskiego w alkohol i był jego „kochankiem”? Ciekawa sprawa… Zaczynam drążyć ten temat jako samozwańczy dziennikarz śledczy. Może dowiem się czegoś ciekawego i informację zamieszczę w przygotowywanej książce? I nie będzie to jakieś siusiu…

Zięć Andrzejewskiego informował też o przyjacielu domu – sekretarzu i zarazem kochanku teścia, który u niego pomieszkiwał. Akceptowała go jeszcze żona Andrzejewskiego, wolała, gdy miał stałych i znanych jej partnerów, a nie przygodne męty z „Bristolu”, na jedną noc. Tym bardziej, że sekretarz był inteligentnym, kulturalnym studentem. Pochodził z prowincji, Andrzejewski płacił mu za wynajmowany pokój, popychał zawodowo, pomagał nawiązywać kontakty. I oczywiście z nim pił, do jego głównych obowiązków należało zaopatrywanie Andrzejewskiego w alkohol, raportował zięć. Według niego – to właśnie sekretarz był współautorem żenująco słabych felietonów teścia w „Literaturze” z cyklu „Z dnia na dzień”, pisanych zwykle rano, na kacu, z ogromnym wysiłkiem. Zawsze przy pomocy sekretarza, bez którego w ogóle by nie powstały, powinien być pod nimi podpisany.

„Nasz Jerzy pieprzy niemożebnie w tym strasznym piśmie Literatura – pisał Zygmunt Hertz 9 kwietnia 1976 roku. „Raz, czy dwa czytałem. Jakieś siusiu” – odpowiadał Miłosz.

Joanna Siedlecka, Sekretarz pisał mu felietony? [w:] Biografie odtajnione Z archiwów literackich bezpieki, Poznań 2015, s. 266.