Lato tego roku było cudowne i na palcach jednej ręki policzyć można było dni, gdy nad horyzontem pojawiały się chmury. Wrzesień też czarował jaskrawym błękitem nieba i rozświetlonymi dniami, od rana do późnego wieczora. W powietrzu wciąż świstały jerzyki, które zwykle odlatują do dalekich, ciepłych krain w sierpniu, ale wciąż jeszcze mogły polować na owady, a dodatkowo, nie wiadomo skąd, pojawiło się wiele zmierzchnic trupich główek i czarnych jak smoła meszek. Trochę spłoszyły je wybuchy w pierwszych dniach tego miesiąca, ale potem eksplozje ucichły i ptaki wróciły nad kościelne wieże, kopułę synagogi i domy. Przynajmniej raz w tygodniu Wincenty spotykał się w swoim domu z szewcem i filozofem Izaakiem Abrahamem, który mieszkał w małej oficynie, przylegającej do domu, przy ulicy Strzeleckiej. Grali wtedy w szachy i dyskutowali o ostatnich wydarzeniach w świecie,  o pięknych artystkach, pojawiających się w miejskim teatrze, o cenach koni i sukna, złota i ziemniaków, żelaza i pszenicy. Wincenty prosił szewca o objaśnianie filozofii Barucha Spinozy z Amsterdamu i nie mógł pojąć jak tak wielki człowiek musiał zajmować się żmudnym szlifowaniem soczewek optycznych. Czasem wpadał do nich też Johann Spatz, niemiecki sąsiad z ulicy Pięknej, znany w całym mieście z przyjaźni do Polaków i znakomicie przygotowywanych wyrobów wędliniarskich. Wtedy zaczynała się dyskusja o filozofii Artura Schopenhauera i jak refren powracały wciąż tony pesymistyczne.

– Nie mam dzisiaj ochoty na szachy – powiedział Wincenty, upił nieco kawy ze szklanki i zapytał – Może wy dzisiaj zagracie?           

– To nie jest czas gier i zabaw, musimy porozmawiać o ostatnich wydarzeniach – dramatycznie powiedział Izaak.

Spatz w mig zrozumiał, że czekają na jego komentarz, więc zaczerpnął powietrza i powoli zaczął mówić, akcentując wyraziście kolejne zdania, jakby zeznawał przed sądem.

– Zatrzymał się u nas Willy, kuzyn mojej żony, taki dwudziestoletni smarkacz z spod Berlina… Opowiada jakich czynów bohaterskich ostatnio dokonał… Moja żona patrzy na niego jak na rzymskiego gladiatora i podsuwa mu stale smakowite kąski…

 – Miałem cię o niego zapytać, bo ludzie mówią, że jakiś młodzieniec w niemieckim mundurze pojawił się w waszym domu – zapytał Wincenty.

– A, to już się rozniosło… No tak, przecież ludzie widzą go na ulicy i na podwórku, a i pewnie czasem zauważają go w oknie – przytaknął Johann.

– Ludzie wszystko widzą i Bóg wszystko widzi – z filozoficzną zadumą w głosie odezwał się szewc.

– Jak stanął w naszych drzwiach zdębiałem, bo przecież niedawno odwiedziliśmy naszą rodzinę w Niemczech i znakomicie pamiętałem jego wielkie, polityczne zacietrzewienie… – ciągnął Niemiec – Wstąpił do NSDAP, obwiesił swój pokój portretami Hitlera i flagami ze swastyką, a przy stole wciąż opowiadał o akcjach przeciwko niemieckim Żydom i o wrażeniach z Reichsparteitag Großdeutschland, z września zeszłego roku… po aneksji Austrii.

– Zdaje się, że opowiadałeś nam o tym we wrześniu trzydziestego ósmego roku, po powrocie z Niemiec – zauważył Wincenty.

– Tak, ale nie mogłem przypuszczać, że tak szybko go zobaczę… – ciągnął dalej – Wszystkiego nie mówił i pojęcia nie miałem, że wypytuje mnie o Bromberg nie bez powodu… Powiem wam to, ale proszę bądźcie ostrożni, bo Goebbels grzmi o Bromberger Blutsonntag w radiu i nasze gazety mnożą rewelacje o tych wydarzeniach… a wszędzie pełno jest donosicieli…

W tym momencie zrobił przerwę, napił się kawy, wyciągnął z kieszeni kolorową chusteczkę i wydmuchał w nią nos. Na jego twarzy rysowała się powaga, ból i jakby lekki przestrach, a w czarnych oczach pojawił się smutek. Gdzieś za oknem słychać było skrzeczenie sroki i w dalekim planie niósł się odgłos ambulansu, pędzącego w dal na syrenie. Jeszcze dalej raz po raz odzywały się głuche kanonady karabinów i armat i pojedyncze wybuchy. Wytarł jeszcze łzy, które nie wiadomo dlaczego zaszkliły się w kącikach jego oczu, po czym schował chustkę do kieszeni i kontynuował relację:

– Już na początku czerwca tego roku Willy przekroczył granicę i zamieszkał u jakiejś rodziny niemieckiej w Łabiszynie. Stamtąd często kursował do granicy i Bydgoszczy, przewoził broń, ubrania polskich żołnierzy i pieniądze. Organizował grupki, które miały prowadzić działalność dywersyjną, a sam wszedł w skład czteroosobowego zespołu, którego zadaniem było unieruchomienie bydgoskiej elektrowni i wysadzenie w powietrze torów kolejowych oraz przepustnicy wodnej na trasie z Inowrocławia do Torunia.

– To jednak prawda, że dywersja była… – ze smutkiem zauważył Rossa.

– Była i według tego, co powiedział nam ten chłopak, nadzorowali ją wysoko postawieni oficerowie Gestapo i Abwehry – potwierdził Niemiec i po chwili ciągnął dalej – Willi, ubrany w mundur polskiego żołnierza poruszał się swobodnie po naszym mieście i trzeciego oraz czwartego września aktywizował uśpione grupki, kierując je do akcji przeciwko wojsku i polskiej ludności.

– Natknąłem się na taką grupkę przy ulicy Orlej – wtrącił się Izaak – wszyscy byli ubrani w polskie mundury, czyściutkie i lśniące jak spod igły, mieli nasze hełmy i karabiny, a nawet nieśli polską flagę. Ale porozumiewali się głośno po niemiecku…Rozstrzelali jakichś trzech Niemców na ulicy i pobiegli dalej…

– Piątego września – mówił dalej Spatz – po wyjściu polskiej armii i pojawieniu się naszych oddziałów, kuzyn żony ujawnił się, założył niemiecki mundur i stanął w drzwiach naszego domu. Przydzielili mu gdzieś kwaterę, w centrum miasta, ale wolał zatrzymać się u nas… Teraz jest prawą ręką dowódcy Volksdeutscher Selbstschutz, Alvenslebena i bierze udział w egzekucjach Polaków… Jak o tym mówi widzę w jego oczach lodowatą stal…

– Każda wojna to mordowanie niewinnych bytów… – odezwał się Abraham – Ale najgorsze jest to, że w ludziach od razu budzą się zwierzęce instynkty… Czy to będzie Polak, Niemiec, czy Żyd, wszyscy zmieniają się w bestie…

– Niestety, to jest prawda… – potwierdził Rossa – Sam widziałem jak polscy żołnierze wyszukiwali rodziny niemieckie i rozstrzeliwali je na podwórkach, nie bacząc na żałosne prośby matek i dzieci o litość, o darowanie życia, nie przywiązując wagi do zapewnień mężczyzn o ich niewinności.

– Tak, to było straszne – powiedział Johann – cudem uniknęliśmy śmierci, bo dzięki Bogu mogliśmy się schować w piwnicy Wicka i Franciszki. I nikt nas nie zobaczył jak przemykaliśmy na Strzelecką, a wy bez szemrania schowaliście nas przed wojskiem. Nigdy wam tego nie zapomnimy…

– Johann przestań – szepnął Wincenty – tak czynią porządni ludzie i jestem pewien, wy też byście nam pomogli, gdyby była taka potrzeba…Przyjaźnimy się od tylu lat.

– Ja, tak… – odparł Niemiec – ale mojej żony nie jestem już pewien. Zdumiałem się jak szybko ten młodzieniec odmienił jej psychikę … Musicie uważać na to, co przy niej mówicie, bo wszystko powtarza Willy’emu. A ten smarkacz czuje się nadczłowiekiem i bez litości kieruje na śmierć niewinnych ludzi…Kazał jej powiesić na naszym domu wielką flagę z hakenkreuzem i witają się z Helgą podniesieniem ręki w górę.

– Jak pojawiła się swastyka na flagach i mundurach niemieckich, zainteresowałem się tym symbolem – wtrącił się Abraham – Wcześniej też mnie zaciekawiała, ale ostatnio przewertowałem sporo książek i encyklopedii i ze zdumieniem odkryłem, że Hitler zawłaszczył stary symbol kulturowy, obecny w wielu religiach świata. Wziął go zapewne z mitologii germańskiej, od plemion z pierwszych wieków naszej ery, ale ona wywodzi się z Azji, gdzie symbolizuje szczęście.

– To ciekawe, bo ja myślałem, że Hitler ją wymyślił… – powiedział Wincenty.

– Nie, już etymologia określa jej pochodzenie – ciągnął Żyd – Jej nazwa wywodzi się przecież z sanskrytu i oznacza powodzenie oraz pomyślność. Pojawiała się u wielu ludów europejskich, amerykańskich i azjatyckich, a szczególnie popularna jest w Chinach i Japonii… Znalazłem w kilku książkach informacje, że wiązała się z kultami solarnymi, ogniem i okrutną boginią Kali…

– To dla mnie prawdziwe odkrycie… – wciąż wyrażał swoje zdumienie Rossa.

– A wyobraź sobie, jaki przeżyłem szok, gdy przeczytałem w jeden z relacji podróżniczych, że odkryto ją na starych palestyńskich synagogach sprzed dwóch tysięcy lat…

– Aż tak…? – zdziwił się Spatz – to nie do wiary, miałem zawsze Hitlera za nieuka i prostaka, a okazuje się, że sprytnie wykorzystał wiedzę o dawnych kulturach.

– To inteligentna bestia… Jak każdy okrutny drapieżnik, lew, tygrys, pantera czy hiena – mówił Abraham – Ale inteligencja to rodzaj układanki. Masz do dyspozycji kolorowe klocki i oryginalnie je dobierasz do siebie. To też rodzaj polowania, który takie drapieżniki jak on opanowały do perfekcji. Może jak siedział w więzieniu, czytał wiele książek, coś tam sobie wynotował i potem użył tego w swoich demagogiach… Swastyka znana była już w epoce paleolitu i późnego neolitu, na Bliskim Wschodzie, a potem w Babilonie i u Hetytów. Z kolei w epoce brązu znana była w starożytnej Grecji, Skandynawii, Italii, Chinach i w Japonii…

– Willy ciągle o tym gada – wtrącił się Niemiec – Wciąż też chwali książkę Hitlera Mein Kampf, którą trzyma na stoliku, obok łóżka i ciągle ją wertuje, coś z niej wypisuje i te papierki chowa w kieszeniach munduru.

– Przeczytałem i to plugastwo… – przytaknął Izaak – On posługuje się tam stale demagogią i opowiada niestworzone rzeczy. Zarówno w sferze politycznej, gdy analizuje poprzednią wojnę światową, gdy krytykuje militarną słabość Austro-Węgier, jak w drugiej części, w której tworzy mitologię grup wybranych i dzieli ludzkość na kasty i rasy. Według niego klanem panów są Aryjczycy, a pośród nich najważniejszą rolę odegrali i będą odgrywać Niemcy. Słowianie i Żydzi to podludzie, których należy wykorzystać do prac niewolniczych, przy budowie wielkiej cywilizacji nowych panów świata.

– Divide et impera… ze smutkiem odezwał się Johann, kiwając raz po raz potakująco głową.

– No właśnie, o to mu chodzi… – zgodził się szewc – zburzy wszystko, poróżni narody, a potem będzie rządzić w chwale i uwielbieniu mas… On twierdzi, że Niemcy mają prawo dokonywać zbrojnych napaści na kraje, w których mieszka choćby jeden Niemiec…To według niego zdobywanie przestrzeni życiowej, szczególnie na wschodzie…

– Przyznać trzeba, że jego polityka jest skuteczna – odezwał się Wincenty – bez jednego wystrzału zagarnął w marcu Austrię, a w październiku już miał w swoich łapach Czechosłowację…

– I tym fascynują się tacy ludzie jak Willy… – potwierdził obawy szewca Spatz – Oni wierzą, że ich Führer jest mesjaszem, zesłanym przez Boga i zjednoczy wszystkie ziemie zamieszkałe przez Niemców, a do tego poszerzy ich przestrzeń życiową o ziemie podbitych narodów… I to się właśnie dzieje, bo wojna z Polską była planowana od dawna. Nie poznaję moich braci, gdy słyszę opowieści ludzi o tym co wyprawiają w podbijanych krajach.

– Moja żona w tym wszystkim widzi działanie sił zła, a Hitler jest dla niej nowym wcieleniem Antychrysta – zamknął rozmowę Rossa.

Panowie dopili kawę i szybko się pożegnali, po czym udali się do swoich domów, każdy w inną stronę, Niemiec na Piękną, Żyd do niewielkiej oficyny, a Polak w kierunku Placu Poznańskiego, gdzie miał coś ważnego do załatwienia.

Powiedz tak, nie mów nie…

1.

Przestrzeń niebieska ciągnęła się w górę i w dół, na ukos i na boki i przybierała zmienne barwy. To, co bliskie, było wyraziste i opalizujące, jaskrawe i połyskliwe, a to co dalsze, stawało się pastelowe i lekko matowiało. Dalekie kształty bywały różnokolorowe i raz po raz na pierwszy plan wysuwały się jakieś wyraźniejsze pola, jakieś rozległe oka czerwieni, zieleni albo błękitu. Ta przestrzeń żyła i pulsowała, zaskakiwała różowymi, fioletowymi i lazurowymi obłoczkami i błękitnymi dymkami, albo przykuwała uwagę szerokimi strumieniami seledynu, srebra i amarantu. Czasem z delikatnej, splątanej nici snuł się szerszy sznur granatu i złota i potężniał, rozrastał się do rozmiarów ogromnej mgławicy, pośród której błyskały światła i pojawiały się miliony barw, odcieni, natężeń walorowych i ciemniejszych dziur. W dali migały iskry bieli i czerni, a na obrzeżach ogromnych, czerwonych plam rosiły się krople szkarłatu i różu, lekko spływały poza kontur rozlewiska żółcienia i sienny, ledwie zaznaczającej się szarości i brązu.

 Wszędzie lśniły miriady aniołów, pojedynczych strażników, dowódców podążających jak strzała przed oddziałami i święcących jaśniejszym światłem serafinów. Jak rojowiska małych muszek i ciem, jak świetliki zapalające się w mroku, jasne punkty migały i zmieniały swoje położenie, pulsowały sakralną energią. Mgławice na dole i w górze, z prawej i lewej strony Nieba, setki i tysiące, miliony, a może miliardy istnień. Jak wielki ocean wszechświata, pulsowały i przyzywały wzrok, nieomal mówiły zmienną świetlistością, że coś znaczą, że każdy punkt ma swoją opowieść i swoje przesłanie. Właśnie większy płomyk światła zapalił się gdzieś daleko u góry przestrzeni i szybko zbliżał się ku centrum, połyskiwał jak drogocenny klejnot i powodował popłoch w wirach anielskich. Całe kolumny, szeregi, gromady, rozsuwały się na boki, gdy przelatywał, a i pojedyncze byty umykały jak najdalej, a potem przystawały w bezpiecznej odległości, by się mu przyjrzeć. Sunął pewnie, statycznie i zarazem z jakąś wyszukaną gracją. Był jeszcze tak daleko, że zdawał się być świetlistym promieniem z rozżarzonym ostrzem.

W dali połyskiwał szmaragdowy kostur pośledniej wieży. Ogromna, niczym wielka wyspa pośród morskich kipieli, sterczała wyniośle, a wokół niej krążyły tysiące, setki tysięcy aniołów. Kołowały, nagle zrywały się do zmiany kierunku, niczym stada ziemskich szpaków tworzyły w powietrzu abstrakcyjne figury, wąskimi strużkami przekradały się ku wolnym przestrzeniom, a potem znowu, niczym ogromny sztandar, poruszony niewidzialnym drzewcem, falowały w powietrzu, rozpościerały się w plamy czerni i blasku, opalizowały milionami odcieni barw. Raz po raz pojawiał się pośród nich Archanioł i wtedy uciekały w popłochu, jakby zetknęły się z wielkim drapieżnikiem. On zawisał w miejscu, rozglądał się pośród tego rojowiska, a potem ustaliwszy azymut lotu, oddalał się ku wyznaczonemu celowi. Wieża miała dziesiątki mniejszych i większych okien, z których biło gęste czerwone światło, obramowane konturem czerni i złota. Aniołowie wlatywali i wylatywali, czasem też przysiadali na wystających z murów kolcach. Choć były ich tysiące, żaden nie zderzał się z innym, żaden nie ranił się o ostre krawędzie wieży, tylko czasami jakaś większe kohorta dokonywało cudów akrobacji by zmieścić się pomiędzy kilkoma innymi oddziałami. Słychać było tęskną melodię sfer, jakieś wysoki głos serafina wychwalającego Pana, ale wszystko zagłuszał łopot skrzydeł, uderzanie piór o przestwór. Snop największego światła przygasał powoli i powodował, że niektóre przezroczyste kształty anielskie świeciły blaskiem równym ziemskiemu słońcu, jakby były rozżarzone, jakby przebiegały w nich gwałtownie jakieś tajemne procesy alchemiczne.

Ciało anioła jest dziwnym fenomenem, przeźroczyste niczym kryształ i zmieniające swoją barwę, w zależności od tego, w jakim stanie emocji mknący byt się znajduje. A przy tym jednak zachowujące swoją integralność, wyraźnie odcinające się od reszty Nieba. Nie widać w nim żył, ale są jakieś arterie, jakieś miejsca mniej lub bardziej zaciemnione, pomiędzy którymi szybko śmigają impulsy i barwne ogniki. Wszystko to jednak niewidoczne z daleka, daje wrażenie jednorodności cielesnej, jaskrawej lub matowej barwy. Trzeba zbliżyć się do anioła by zobaczyć te subtelne, prawie niedostrzegalne iskry wewnętrzne, te przemykające w górę i w dół fajerwerki. Włosy anielskie są jak ziemski nylon, delikatny i nieco sztywny, przypominający jedwabne nici. A przy tym są to czupryny równie plastyczne, równie pięknie powiewające, jak włosy młodych ziemskich dziewcząt. Ich barwa bywa zwykle jednorodna – mogą być zielone, niczym szmaragd, czerwone jak rubin albo żółtawe, niczym stare złoto. Widuje się wielu skrzydlatych z włosami do ramion koloru niebieskiego, fioletowego albo białego. Tylko Archaniołowie miewają czarne włosy, choć i one mają nalot innego koloru – kruczoczarne lśnią niebieskim poblaskiem, albo połyskują patynowanym srebrem. Szaty anielskie są równie barwne jak ciała i włosy, zwykle z materiałów lekkich jak satyna. Nawet pikowane kombinezony wojowników składają się z niebieskiego runa i jedwabnych wierzchów, tak przemyślnie przeszytych niewidzialną energią, że tworzą ciąg poduszeczek, niewielkich wzgórków, do których przyczepia się perłę albo złotą blaszkę. Gdy anioł mknie w powietrzu szaty powiewają, ogniki przemykają pod skórą, a włosy falują na wietrze. Gdy zbierze się oddział anielski albo jakaś wielka grupa podąża ku dalekiemu celowi, a zmierzch przyciemnia barwy, zdaje się, że nad horyzontem mknie jakiś zdumiewający pojazd, twór przedwiecznego planu. Osobne ognie aniołów także połyskują pośród czerni nieba i przemykają niczym iskry strzelające z jakiegoś wielkiego polana.

3.

Nie wiedziała jak dotarła do domu, nie pamiętała ile czasu zajęło jej przejście kilku ulic Szwederowa. Jej matka, Franciszka, gdy ją zobaczyła, załamała ręce i natychmiast rzuciła się ku niej. Ale Józia gwałtownie odepchnęła matkę, jakby chciała uciekać albo wydostać się z jakiejś matni. Przez chwilę szarpała się, mówiła coś niezrozumiale, by po kilku chwilach upaść na ziemię zemdlona. Franciszka stała za nią i patrzyła na to z przerażeniem, nie rozumiała co się stało i dziesiątki myśli przemykały jej przez głowę.

– Józia, co z tobą? Józia… – lamentowała.

Kok dziewczyny rozpadł się, włosy rozsypały się po podłodze, ręce bezwładnie wylądowały obok ciała, a zza rozpiętej kretonowej bluzki wysunęła się lekko biała pierś. Matka jeszcze raz załamała ręce i pobiegła do drugiego pokoju po męża.

– Wincenty, Wicek, stało się chyba coś strasznego… – wołała.

Mąż odłożył na stolik gazetę, wstał gwałtownie z fotela i podążył ku niej, wytrącony z zadumy siłą jej głosu. Widok córki, leżącej na podłodze zszokował go na chwilę, ale zaraz pochylił się nad nią i zaczął masować skronie.

– Zrób jej gorący kompres… Szybko…

Franciszka podążyła ku kuchni, gdzie dopiero co zagotowała wodę na kawę dla męża. Chwyciła niewielki ręcznik do naczyń, złożyła go w rodzaj tamponu, po czym sięgnęła po duży, srebrny czajnik, z którego wylała na niego wrzątek. Odcisnęła wodę i z gorącym okładem ruszyła ku Józi i mężowi.

– Boże święty, co się stało…? – lamentowała – Co się mogło stać…?

– Coś nią musiało wstrząsnąć i nie wytrzymała tego… – odparł Wincenty.

Ciepły kompres zrobił swoje i Józia zaczęła nabierać rumieńców na twarzy, ruszać bezgłośnie ustami i powiekami.

– Połóżmy ją do łóżka – zadecydował ojciec – Odpocznie, wyśpi się, to opowie nam, co się stało.

Franciszka poszła do głównego pokoju, zdjęła zdobną narzutę z zasłanego łóżka, sięgnęła po puchową pierzynę i podeszła z nią do kaflowego pieca. Przez chwilę trzymała ją przy nim,  po czym zawołała męża:

– Możesz już ją przynieść…

Wincenty delikatnie chwycił córkę pod uda i w okolicach karku i sprawnie przeniósł ją d0 nagrzanego łóżka. Franciszka okryła ją pierzyną po samą brodę i pocałowała w czoło.

– Boję się… strasznie się boję… – szepnęła prawie niesłyszalnie Józia i zasnęła jak kamień.

Rodzice zasłonili okna i ruszyli do kuchni, gdzie czekała na nich wcześniej zalana kawa. Usiedli przy niewielkim stole, pomalowanym w kolorze kości słoniowej i okrytym ceratą w niebieskie ornamenty.

–  Straszne czasy nastały – powiedziała Franciszka i otarła rąbkiem fartucha łzę spływającą jej po policzku.

– Nie chciałem ci o tym mówić, ale widzę, że sprawy tak się komplikują, że musisz zdać sobie sprawę z tego co się teraz dzieje… – powiedział mąż, upił nieco kawy z filiżanki, po czym ciągnął dalej – Wczoraj byłem świadkiem przerażającego zdarzenia na rogu Leszczyńskiego i Podgórnej. Do małego domu na schodzącej ku centrum ulicy przyszło dwóch żołnierzy z karabinami maszynowymi i dwóch kolaborantów z granatowej policji. Weszli do pomieszczeń na parterze i zaczęli wrzeszczeć na ludzi tak głośno, że było ich słychać na ulicy. Stałem po drugiej stronie Podgórnej i udawałem, że przyglądam się butom na wystawie sklepowej szewca. Po chwili zobaczyłem, że z góry tego domu zbiega po drewnianych schodach kilkunastoletni chłopak. Niestety narobił sporo hałasu i ci na dole usłyszeli go…

– Co za potworne czasy… – szepnęła żona i zapłakała cicho.

Ojciec chłopaka próbował im zagrodzić drogę, ale odepchnęli go gwałtownie i wybiegli na podwórko. Młodzieniec właśnie mijał uchyloną furtkę, więc dobrze go widzieli, a pewnie rozochociło ich to, że miał na sobie strój harcerza. Był na środku rozjazdu ulic, bliżej Leszczyńskiego, gdy padły pierwsze strzały. Jeszcze udało mu się uniknąć kul, ale następne serie z karabinów maszynowych powaliły go na ziemię.

– Boże, Boże… przecież ja znałam tego chłopca… lamentowała Franciszka – Czasem odprowadzał do domu naszą Józię…

– Tak, to był on… – potwierdził Wincenty – Upadł na wznak, z rozrzuconymi rękoma i nogami i jakby próbował się jeszcze podnieść, ale podbiegł do niego jeden z Niemców i puścił serię w kierunku klatki piersiowej i głowy…

– Taki sympatyczny, grzeczny chłopiec, zawsze pytał, czy mógłby mi w czymś pomóc… Uwielbiał wyprawy do lasu, nad jeziora… Uczył młodsze dzieci jak powinny postępować… – popłakiwała żona.

– Tym razem trafiony w głowę, znieruchomiał od razu, a na bruku pojawiła się wielka kałuża krwi, która zaczęła spływać w dół ulicy. Z domu wyskoczyła jego matka i podbiegła ze straszliwym krzykiem, pochyliła się nad nim i przyciągnęła broczące krwią ciało do swoich piersi. Granatowy policjant podążył kilka kroków do przodu i natychmiast szarpnął ją w górę.

– Znam tę kobietę, to taka prawa osoba… – powiedziała Franciszka, po czym rozkleiła się zupełnie, pytając żałośnie – Kochany, jak Polacy mogą służyć tym bestiom…?

– Niektórzy z nich starają się nam pomagać… – ciągnął mąż – Gdyby jej nie odciągnął od syna, zabiliby i ją… Już jeden szwab zmieniał magazynek i repetował broń. Policjant odciągnął kobietę i poprowadził w moją stronę. Usłyszałem jak powiedział do niej: Zostaw teraz na ulicy twojego chłopaka, bo i ciebie zastrzelą.

– I co było dalej…? – spytała Franciszka.

– Zebrał się już spory tłum i w milczeniu przyglądał się temu, co się działo. Żołnierze zawiesili karabiny na ramionach i jeden z nich zwrócił się po niemiecku do Polaków: To był polski dywersant, który strzelał do naszego wojska z wieży kościelnej, a potem zamordował na jednym z podwórek niewinnego niemieckiego ojca rodziny. Powiedziała nam o tym jego żona i wskazała tego młodocianego bandytę. Taka kara spotka wszystkich, którzy nie podporządkują się władzom okupacyjnym. Waszej Polski już nie ma i zabijemy każdego, kto będzie się przeciwko nam buntował… Trup ma leżeć na ulicy i nie wolno go ruszać, póki na to nie pozwolimy…

– Mordercy, co za okrutni mordercy… Przecież żyliśmy z Niemcami przez tyle lat w tym samym mieście i nigdy nie wyrządzaliśmy im krzywdy… – łkała kobieta.

– Powiedział mi znajomy, że ciało harcerza leżało na bruku aż do późnej nocy i dopiero wtedy jego ojciec i wuj odważyli się wsadzić je na wózek i zawieźli do kostnicy cmentarnej przy Kossaka. Podobno matka straciła zmysły i pobiegła całować krew i kawałki mózgu na ulicy… Nie wiadomo, co zobaczyła Józia…Może ktoś opowiedział jej o tym nieszczęsnym chłopaku z Podgórnej…

– Jak się wyśpi, to na pewno nam powie… To jest takie kochane dziecko. Nie przeżyłabym, gdyby coś jej się stało… – zawodziła żona, wciąż ocierając łzy brzegiem fartucha.

Józia spała niespokojnie, wstrząsana spazmami i nie wiedziała, że tata i mama zaglądali do niej na przemian przez całą noc. Czasem pokrzykiwała przez sen, albo roniła łzy, które powoli spływały po jej rozpalonych policzkach. Śniła się jej jakaś szara kraina, pośród której błąkała się prawie naga, uciekała przed straszliwym demonem w mundurze esesmana, który pojawiał się nie wiadomo skąd i celował do niej z pistoletu. Strzelał i repetował broń, a niebo przybierało kolor krwi i pulsowało boleśnie, jak zranione serce. Nagle, gdzieś w dali, na skraju horyzontu rysować się zaczynał wóz z węglem i mężczyzna, którego w tajemnicy kochała. Przystawał na wozie i machał do niej ręką, a ona zrywała się do biegu, choć wciąż tkwiła w miejscu. Nagle obrazy zaczęły się zmieniać i znowu była na plebani kościoła szwederowskiego i patrzyła jak Niemcy rozstrzeliwują Polaków. Gdy jasnowłosy oficer strzelił do jej mężczyzny, poczuła jak kula najrealniej przeszywa jej serce. Chciała krzyczeć, ale głos nie wydobywał się z jej gardła, a obrazy zmieniały się gwałtownie. Teraz leżała nago na tapczanie i przygarniała do piersi tysiące płatków róż, bawiła się nimi i tonęła w nich, odsuwała od siebie, po czym znów przyciągała je ku sobie. Nagle poczuła, że zapada się w sobie, a piekielny ogień trawi jej uda i łono. Chciała się od tego uwolnić, ale nie mogła nic zrobić, szarpała się w sobie, pokrzykiwała bezgłośnie i płakała bez łez. Dopiero gdy pochylił się nad nią młody węglarz i pocałował ją w usta, uspokoiła się na chwilę i utonęła w błogości. Zamknęła oczy, a gdy je otworzyła zobaczyła, że całuje się z pożółkłą czaszką. Jeszcze tylko zauważyła, że zaczęła ona maleć, lśnić w pozłocie i sadowić się na czapce niemieckiego oficera. Wtedy obudziła się z krzykiem, usiadła na łóżku i utonęła w ramionach czuwającej przy niej Franciszki.

– Mamo… mamo… Boję się… – wyszeptała.

Rozpoczynam publikację mojej nowej powieści, rozgrywającej się w północnej Polsce i w Południowych Niemczech. To historia rodzinna, związana przede wszystkim z moją babcią i mamą, mająca swój początek we wrześniu 1939 roku. Wszakże jej podstawowe pytanie, o naturę i immanentność zła odnosi się do wszelkich czasów i staje się wielkim wyrzutem na sumieniu ludzkości, która odeszła, która jest i która nadejdzie.

PÓŁNOCNA POLSKA

1.

Dziesiatego września 1939 roku, w mieście Bromberg, na północy Polski, Józia Rossa szła na Mszę św. do kościoła parafialnego w dzielnicy Szwederowo. Żółte, czerwone i brązowe liście spadały na ziemię i okrywały grubym dywanem ulice, parki i skwery. Wiatr przenosił je z miejsca na miejsce, podrywał ku górze, ciskał to w tę, to w inną stronę, szeleścił, jakby przerzucał kolejne karty niewidzialnej księgi. Czasem silniejszy powiew wzbijał tumany, albo kręcił liśćmi na koślawych chodnikach i chłostał nimi twarze przechodniów. Ludzie podnosili do góry kołnierze, zsuwali kapelusze albo daszki czapek i pochyleni podążali przed siebie. Józia lubiła szurać nogami w miękkich kopcach, więc z uciechą je deptała. Przeskakiwała z kopca na kopiec, łapała w locie wirujące płatki. Co chwilę też spoglądała na daleką wieżę świątyni, która wyglądała majestatycznie w tle rozmazanych szaro–granatowych chmur i dalekiego chłodnego błękitu nieba. Dziewczę miało zaledwie piętnaście lat, ale natura rozbuchała jej kształty do tego stopnia, że ktoś, kto jej nie znał, mógłby powiedzieć, że osiągnęła już pełnoletniość. Miała długie szatynowe włosy, które najczęściej nosiła rozpuszczone, a tylko gdy szła do kościoła upinała je w rozległy kok. Była wysoka i spod długiego płaszcza, raz po raz, wysuwały się zgrabne nogi. Pierś rytmicznie falowała i zdradzała pod paltem biust sporych – jak na tak młodą dziewczynę – rozmiarów. Jej twarz natrętnie przypominała fizjonomię madonny z obrazu Rafaela, choć była też w niej jakaś drapieżność, coś co nieznajomi brali za lubieżne wyzwanie. Jej zielone oczy miały smutny melancholijny wyraz, a okrągły, mały nos i wydęte usta uwydatniały zmysłowość. Słowem, była delikatnym stworzeniem, jakby z innego świata i innej rzeczywistości. Pod tanim, połatanym płaszczem ukrywała przepiękne ciało, oszałamiający zapach świeżości i delikatności dziecka. Szła szybkim krokiem i już niebawem znalazła się w alei wysokich topól, prowadzącej ku świątyni. Wychudzone gawrony przysiadały na strzelistych drzewach i bujały się na nich bezwładnie, w prawo i w lewo, wydając raz po raz metaliczne krakanie.

Tuż przy Józi przejechał czarny mercedes i na chwilę jej spojrzenie skrzyżowało się z lodowatym wzrokiem, siedzącego z tyłu, jasnowłosego niemieckiego oficera, w czapce z trupią główką. Ale trwało to krócej niż mrugnięcie powiek i samochód skręcił na pobocze, z lewej strony kościoła, gdzie stała ciężarówka z opuszczoną plandeką. Józia poczuła jak dreszcz przebiegł przez jej ciało, a w okolicach piersi zrobiło się gorąco, gwałtownie więc przyspieszyła i po chwili znalazła się w wypełnionym ludźmi kościele. Msza trwała już dość długo i ksiądz Konopczyński właśnie podnosił do góry hostię, mówiąc: Oto baranek Boży, który gładzi grzechy świata, błogosławieni, którzy przybyli na ucztę baranka… Dziewczyna, speszona, że tak bardzo się spóźniła, przyklękła i rozejrzała się nieśmiało dookoła. Obok niej stało małżeństwo z małym dzieckiem. Dziewczynka ubrana w różową kurteczkę, zapinaną na zamek błyskawiczny, wierciła się i matce trudno ją było utrzymać. Stojący przy niej mężczyzna patrzył na nią groźnie, ale znać było w tym spojrzeniu ogrom ojcowskiej miłości. Dalej stali ludzie, których widywała tutaj często. Była to dzielnica robotnicza i obok stolarzy, murarzy, szewców i drobnych sklepikarzy rzadko spotykało się w świątyni ludzi z innych sfer. Teraz jej uwagę przykuło dwóch chłopców modlących się przy bocznym ołtarzu św. Franciszka. Józia pochyliła się do przodu i spostrzegła też w dali rosłego mężczyznę, w czarnej skórzanej kurtce. Ilekroć go widziała jej serce zaczynało bić żywiej. Był wozakiem i czasem widziała go z okien swojego domu, jak wiózł węgiel do fabryki odczynników chemicznych Alfa. Prawdę powiedziawszy szła zawsze do kościoła z nadzieją, że go w nim zobaczy, że choć na chwilę skrzyżuje z nim swoje spojrzenie. Teraz stał kilkanaście metrów od niej i dość dobrze mogła mu się przyglądać. Jej oczy biegały szybko, od księdza przy ołtarzu, do postawnego mężczyzny. Serce znowu biło jej szybko, spoglądała do góry i przyglądała się scenom na sufitowych freskach. Na jednym z nich przedstawiono ukrzyżowanie Jezusa, trzech oprawców przybijających ręce i nogi do krzyża, dalej żołnierzy rzymskich przyglądających się z oddali. Nagle zimna kropla uderzyła ją w nos, zlękła się, bo pomyślała, że to kropla krwi ściekła z rany Chrystusa. Dotknęła palcem końca nosa i domyśliła się, że to woda kapie z sufitu nieogrzewanego kościoła. Ludzie powoli zaczęli przesuwać się do komunii. Józia podeszła do pierwszego rzędu i przyklękła przed prezbiterium obok mężczyzny, którego wcześniej wypatrywała. Czuła wyraźnie zapach tytoniu i końskiego potu, który bił z jego skórzanej kurtki. Ksiądz podszedł do niej, więc otworzyła usta i przyjęła komunię. Ksiądz pochylił się nad nią i powiedział:

– Ciało Chrystusa…

– Amen – odpowiedziała Józia.

Wstając z klęczek dostrzegła jeszcze kącikiem oka jak mężczyzna otwiera usta i ukazuje rząd białych, lśniących zębów. Na jego policzkach rysował się wyraźnie czarny, kilkudniowy zarost, a w niebieskich oczach odbijały się złocenia ołtarza. Odwróciła się na pięcie i powędrowała ku miejscu, w którym wcześniej stała. Uklękła i zaczęła odmawiać modlitwę, ale nie mogła jakoś pozbierać słów, bo przez jej głowę przelatywały jak oszalałe myśli. Chrystus prężył się z bólu na krzyżu, wozak uderzał batem konia, jacyś ludzie pochylali się nad nią, rzymscy legioniści schodzili ze wzgórza. Oddychała szybko i czuła jak pod płaszczem lekko falują jej piersi. Bała się spojrzeć przed siebie, drżała, że ktoś odgadnie jej tajemnicę. Po chwili jednak przemogła lęk i spojrzała do góry, tuż przy niej stał wozak i patrzył w głąb kościoła. Nagle zwrócił wzrok w jej stronę i jakby – dopiero ją zauważając – skłonił się nieznacznie. Spłoszona opuściła szybko oczy i zatopiła się w modlitwie. Chór śpiewał głośno Sanctus i wydawało się jej, że cały kościół wiruje, chybocze się na niewidzialnych falach. Miała wrażenie, że jeszcze chwila i mury upadną, dach zawali się, a przed nią otworzy się wielka przepaść piekielna. Nie mogła wyrzucić ze swoich myśli obrazu jego owłosionych piersi, które przez ułamek sekundy spostrzegła pod koszulą, gdy zwrócił się do niej. Przepraszała Pana Boga za swoje myśli i uderzała się w pierś lekko złożoną w kułak dłonią. Msza św. kończyła się powoli, ksiądz wraz z ministrantami skłonił się przed ołtarzem i wyszedł do zakrystii, a ludzie powoli zaczęli przesuwać się do wyjścia. Dziewczynka w różowej kurteczce ciągnęła matkę za rękę i ta pierwsza zbliżała się do drzwi kościoła. Józia nadal klęczała i wpatrywała się w posadzkę. W jej myślach rozgrywały się teraz sceny ukrzyżowania. Widziała Chrystusa wspinającego się na Golgotę i dźwigającego wielki krzyż. Właśnie przystanął na moment, a Józia w myślach otarła jego twarz z potu. Ruszył z wysiłkiem dalej i już po chwili nie było go widać. Dziewczyna nie spostrzegła, że prawie wszyscy ludzie opuścili już kościół i że została w nim sama. Dopiero jakieś krzyki i hałasy za drzwiami świątyni wyrwały ją z zadumy. Wstała z klęczek, przeżegnała się i zwróciła się ku wyjściu.

2.

Wychodząc z półmroku kościoła, Józia zmrużyła oczy, a kiedy jej wzrok przyzwyczaił się do światła, otworzyła szeroko usta i przeraziła się. Starcy, kobiety. mężczyźni i dzieci biegali we wszystkich kierunkach. Od strony bramy i ulicy żołnierze Wehrmachtu pchali tłum kolbami karabinów w kierunku bocznego trawnika. Tych, którzy próbowali przedostać się przez ten kordon dźgano lufami, uzbrojonymi w bagnety, kopano, popychano i z powrotem wciskano w tłum. Z boku kościoła szedł ksiądz z ministrantami, a widząc żołnierzy zachodzących z boku, i starających się odciąć ludziom drogę powrotną do świątyni, schwycił pod lewe ramię Józię i popchnął ją, wolną ścieżką, ku plebani. Przerażona dziewczyna podążyła za nim jak w transie. Gdy znalazła się w środku, zatrzaśnięto drzwi i spuszczono natychmiast drewniane rolety. Ksiądz i wszyscy domownicy plebani, a także kilku ludzi, którym udało się wskoczyć do otwartych na chwilę drzwi, stali jak osłupiali i patrzyli na to co się dzieje. Tłum zagoniono na trawę naprzeciw plebani i otoczono wojskiem. Nieco z boku, bliżej ciężarówki i osobowego fiata, stał młody Niemiec i rozmawiał z jakąś przygarbioną kobietą, żywo gestykulującą i wygrażającą pięścią w stronę Polaków. Po dłuższej chwili oficer ruszył w kierunku tłumów, a za nim podążyła starucha. Żołnierze wyodrębnili z ciżby kilku rosłych mężczyzn, pchnęli ich ku ciężarówce i kazali wziąć z niej łopaty. Józia zobaczyła przez okno, zza opuszczonych i lekko rozchylonych rolet, że jest wśród nich jej wozak z Alfy. To właśnie on wskoczył na platformę i podawał łopaty innym. Po jego zejściu na dół żołnierze pchnęli ich ku tłumom i kazali, tuż przed falującą ludzką masą, kopać dół.

– Kopać, kopać, szybciej – wrzeszczeli jak oszalali

Podbiegali do kopiących i bili ich kolbami karabinów. Wozak, trafiony twardym drzewcem w czoło, miał całą twarz oblana krwią. Z policzków Józi ściekały równymi strużkami łzy, trzymała dłonie złączone i aż do bólu wbijała paznokcie w skórę. Modliła się w myślach po łacinie… Ave maria gratia plena, dominus tecum… Tymczasem ksiądz proboszcz przyniósł z domowej kaplicy ogromny krucyfiks i postawił go na oknie parapetu. Zza niego także przyglądał się co się dzieje naprzeciwko plebani.

– Kim jest ta kobieta, z tym Szwabem? – spytał nie wiadomo kogo.

– To jest Ingrid Braun. Nasi uciekający żołnierze rozstrzelali na podwórku jej ojca, bo kierował niemieckimi bojówkami, strzelającymi z wież kościoła ewangelickiego – odpowiedział piekarz Zieliński.

– Boże Przenajświętszy, Matko Boska… zawołał przerażony ksiądz – To oni przyjechali tutaj się mścić na ludziach z naszej dzielnicy za spalenie ich świątyni…

– A może chcą nas tylko nastraszyć… – wyraził wątpliwość jakiś nieznany księdzu młodzieniec.

– Niemcy nie żartują, to są prawdziwe bestie – rzuciła jakaś kobieta.

Uwagę Józi od dłuższego czasu przykuwała dziewczynka w jaskrawej kurteczce, która płakała i wyrywała się przytrzymywana przez matkę, kopała ją nóżkami i czasem też trafiała najbliżej stojącego Niemca. Matka jak mogła odciągała ją od brzegu tłumu, ale popychana od środka stale pojawiała się na brzegu falującej masy. Józia spostrzegła, że jej mąż i zarazem ojciec dziecka, znalazł się w grupie kopiącej dół. Ich praca postępowała tak szybko, że już ich prawie nie było widać. W tym momencie oficer podszedł do Niemki i pokazał jej ruchem głowy, że ma zacząć wskazywać. Ta podeszła do tłumów i wygrażając rękoma wskazywała na mężczyzn i kobiety, jednocześnie groziła im zaciśniętą w kułak pięścią, wymachiwała rękoma, wskazywała też na mężczyzn wyrzucających z dołu tumany żółtego piasku. Odłączonych postawiono w szeregu tuż obok dołu i popchnięto kolbami tłum ku innej stronie trawnika. Oficer podszedł na brzeg dołu, wyciągnął z kabury pistolet i strzelił kilka razy do kopiących. Ludzie wtedy zaczęli krzyczeć i przeraźliwie płakać, Niemcy pilnujący tłumu poruszyli się nerwowo i oddali kilka salw w powietrze. Wrzawa natychmiast przycichła. Józia, przerażona i ledwie stojąca na nogach, spostrzegła, że jej wozak próbuje wyskoczyć z dołu. Oficer jednak natychmiast zwrócił się ku niemu i strzelił mu kilka razy w głowę, dosłownie rozbijając ją na strzępy. W tym momencie z dołu próbował wyskoczyć inny mężczyzna, ale powoli zaczął osuwać się z miałkiego piasku. Próbował jeszcze uchwycić się brzegu, jakichś traw, jakichś perzów, ale ciężar ściągał go ku dołowi. Oficer podszedł ku niemu, pchnął butem jego głowę i strzelił, ale rozległ się tylko trzask iglicy. Sięgnął więc ręką do kieszeni i wyciągnął nowy magazynek, powoli, z cynicznym uśmiechem, zaczął przeładowywać broń. W tym samym czasie z tłumu wyrwała się z przeraźliwym krzykiem kobieta z dziewczynką w różowym okryciu i szarpiąc się ze stającymi jej na drodze żołnierzami, podbiegła do oficera. Jedną ręką trzymając z boku krzyczącą córkę, drugą starała się powstrzymać dłoń z pistoletem. Niemiec szarpnął się ze złością, odepchnął kobietę, ale ta jak bumerang wróciła do niego i zaczęła go szarpać, krzycząc coraz głośniej i zawodząc:

– Nie, nie…! To jest mój mąż….! Ojciec mojego dziecka….! Nie, nie… proszę pana, proszę darować… niech pan nas puści, litości… litości…!

Niemiec, nie mogąc uwolnić się od kobiety szarpnął ją mocno w kierunku dołu i ta wpadła do niego razem z dzieckiem. Rozległy się dramatyczne krzyki w tłumie, a stojąca przy szeregu Niemka zaśmiała się szyderczo. Oficer stanął na brzegu i zaczął strzelać, Oddał trzy strzały, do ojca, matki i ich córeczki. Popatrzył jeszcze nad dołem, czy nikt się nie rusza, a gdy dostrzegł, że dziecko zamyka i otwiera rączkę, podszedł z drugiej strony dołu i strzelił jej z bliskiej odległości w głowę. Ksiądz i ludzie na plebani głośno płakali, a Józia wręcz zanosiła się od szlochu, całe jej ciało drżało i zrobiło jej się zimno, jak w chorobie. Oddychała ciężko i opierała się całym ciałem o parapet, a właściwie wisiała na nim bezwładnie.

– Bóg na to patrzy – powiedział ksiądz – i przygarnie do siebie niewinnych…

– Nie ma Boga w takim świecie – powiedziała jakaś szlochająca kobieta.

– Wszędzie tylko panoszy się Szatan… – rzucił ktoś z tyłu.

Ksiądz nie odpowiedział. Józia spostrzegła przez łzy, że żołnierze prowadzili teraz nad brzeg dołu mężczyzn wskazanych przez Niemkę. Postawiono ich w szeregu, a potem kazano uklęknąć nad dołem. Naprzeciwko ich stanęło kilku żołnierzy. Na komendę oficera podnieśli karabiny i bezwolnie oddali salwę. Mężczyźni przygarbieni, zakrywający twarze rękoma, skrzywili się w spazmie bólu i spadli do dołu. Oficer stanął nad nimi w pozie rzymskiego dowódcy kohorty i krzyknął do tłumu po niemiecku:

– Taka kara spotka każdego, kto podniesie rękę na przedstawiciela narodu niemieckiego.

Podszedł bliżej plebani i stanął zaledwie o kilka metrów od okna, przy którym tkwiła Józia. Widziała go teraz dobrze. To był ten sam blondyn, to był ten oficer, którego wzrok skrzyżował się z jej oczyma w drodze do kościoła. To on jechał w czarnym mercedesie. Był wysoki, miał zapewne blisko dwa metry wzrostu, szkliście niebieskie oczy i burzę jasnych, powiewających na wietrze włosów. Patrzyła na niego z przerażeniem, z taką samą zgrozą, z jaką patrzyła kiedyś podczas wycieczki do lasu na przemykającego w trawie węża. On stanął twarzą do okna plebani i widząc w szybie swoje odbicie, zaczął układać sobie grzywkę na czole. Ksiądz uniósł krucyfiks i prawie przyłożył do szyby w miejscu, w którym prawdopodobnie odbijała się twarz Niemca.

– Do pojazdów, koniec akcji… biegiem, jazda… – krzyknął dowódca, chowając pistolet.

Ścisnął pas, zapiął kaburę, a potem powiódł wzrokiem po dygoczących tłumach i powoli skierował się ku samochodowi. Razem z nim, wsiadła ceremonialnie do niego, szwargocząca coś, Niemka. Jego żołnierze też zajmowali miejsce w ciężarówce i już po kilku minutach samochody wyjeżdżały z terenu parafii. Ludzie zaczęli zbliżać się powoli do dołu. Kobiety i mężczyźni płakali, dzieci rwały się by zobaczyć rozstrzelanych. Ksiądz otworzył drzwi od plebani, wziął stułę z serwantki i niewielki krucyfiks i też poszedł w kierunku dołu. Gdy się tam znalazł ludzie rozstąpili się i zobaczył zabitych. Młodzi mężczyźni z przestrzelonymi głowami i piersiami, kobieta leżąca w pozie straszliwego śmiertelnego skurczu i dziecko z prawie odstrzeloną główką, z jakimś krwawym strzępem, zlepionym włosami i fragmentami różowej podszewki kurtki. Nóżki w różowych rajstopach, rozrzucone na boki i rączka wczepiona w dłoń matki. Gawrony i kawki, które uciekły w popłochu na odgłos wystrzałów zlatywały teraz całymi stadami, krakały chrapliwie i przysiadały na szczytach topól. Przekręcając głowy wpatrywały się w plamy krwi i poranione ciała. Józia wyszła powoli z plebani i skierowała się ku bramie. Szła powolutku, jakby badała nogami pewność gruntu przed sobą, co chwilę zatrzymywała się i bała się że zemdleje, ale jednak podążała naprzód. Liście spadały z drzew i wirując w powietrzu lądowały przed jej nogami, przylepiały się na chwilę do łez na policzkach. Deptała je zatopiona w myślach i drżąca wolniutko sunęła dalej. Stale przed oczyma miała wysokiego wozaka i jego próbę wyrwania się z dołu, stale widziała matkę z dziewczynką w jaskrawym odzieniu. W jej uszach brzmiał wciąż rozpaczliwy krzyk dziecka, bolesne nawoływanie tłumu i salwy wystrzałów.

Gaba była kiedyś wiotką, energiczną dziewczyną, pracującą w fabryce kabli, ale z wiekiem znacznie przytyła, jej twarz stała się pucułowata, nos powiększył się, nogi i ręce pogrubiały, cera nabrała niezdrowego koloru. Sama bała się swojego wyglądu i próbowała ratować sytuację przez farbowanie włosów na rudy kolor, używanie jaskrawych szminek i ciemnego pudru. Niestety, najgorsze dopiero miało nadejść, a zapowiedzią strasznych chwil była pierwsza brodawka, która wyszła jej na czubku nosa. Przebijała ją igłą, nacinała żyletką, poszła do lekarza, który próbował koagulować, ale obce ciało wciąż odrastało, a po jakimś czasie brodawki zaczęły pojawiać się też na brodzie, policzkach i szyi. Gaba była zrozpaczona, tym bardziej, że następnego dnia znalazła kilka nowych ognisk, podejrzanie wyglądających wybrzuszeń na nogach, rękach, a nawet na pośladkach i łonie. Jakaś kobieta w sklepie poradziła jej, by poszła do kościoła i poprosiła księdza o odprawienie egzorcyzmów, bo to na pewno działanie jakieś siły nieczystej, jakiegoś złego ducha, który wszedł w nią i pragnie ją zniszczyć. Wtedy przypomniała sobie, że jak poszła do łóżka z siwym, niskim wozakiem, zauważyła, że ma on czarną brodawkę na udzie. Początkowo myślała, że to brud, plama zostawiona przez węgiel, który woził rozpadającym się wozem, ale gdy w uniesieniu miłosnym zbliżyła usta, przekonała się, że jest to brodawka. Na białej skórze wyglądała jak martwy, spłaszczony chrząszcz, który przywarł do nogi. Nie wiedzieć dlaczego zaczęła ją całować, bo przypominał też niewielki sutek męskiej piersi. Wtedy po raz pierwszy pojawiła się w jej myślach gęsta ciemność, w której utonęła, straszliwa maź, przygniatająca ją i wnikająca w pory skóry. Przyglądając się swoim nowym brodawkom, nabrała pewności, że zaraziła się nimi od tego dziwnego kochanka, a gdy jeszcze ktoś powiedział jej, że jej partner zniknął, nie wiedzieć gdzie i kiedy, była nieomal pewna, że obcowała ze złym duchem.

Każdego dnia odkrywała nowe wyrostki i z czasem było już ich tak wiele, że każdy nowy świt witała z trwogą i bała się podejść do lustra. Nic nie dały wizyty u lekarzy i znachorów, odczynianie uroków przez starą Kozłowską, a nawet – w końcu wyproszony – egzorcyzm w kościele na obrzeżach miasta. Dwa ogromne guzy pojawiły się w okolicy prawego oka i lewej górnej wargi, a gdy zaczęły się rozrastać, zdeformowały gałkę oczną i cały paliczek. Ludzie zaczęli odwracać się od niej, uciekać z kolejek sklepowych, w których się ustawiała, a co niektórzy spluwali na jej widok i wycofywali się czym prędzej. Po roku nie było miejsca na jej ciele bez brodawek, a najgorzej drażniły ją te, które pojawiały się w pochwie, w okolicach odbytu, na piersiach, plecach i między palcami rąk i nóg, a nawet pod stopami. Jeszcze próbowała walczyć, jeszcze wychodziła z domu i kierowała się do sklepu, piekarni, albo na plac miejski, gdzie ustawiały się wiejskie furmanki z ziemniakami i warzywami, z klatkami z drobiem, królikami, a czasem nawet z prosiakami. Podejmowała próby, starała się rozmawiać z ludźmi, ale najczęściej odwracano się od niej, czyniąc znak krzyża albo bezceremonialnie plując na boki. Zaczęła wyglądać jak zezowaty demon, cały w tłuszczakach, z wykrzywioną twarzą i dziwnie powykręcanymi rękoma. Coraz częściej pojawiał się też ból i maź ciemności gasiła jej świadomość, a tylko sen dawał ukojenie i przywracał wspomnienia przeszłych dni. Któregoś ranka stłukła wszystkie lustra w mieszkaniu, a na szyby nakleiła gazety, nawet blaty stołów i szafek pokryła papierem pakowym, by jej obicia nie pojawiały się na nich. Ale  prawdziwie załamała się, gdy z Niemiec przyjechał do niej jej dawny kochanek. Ponad rok temu pojechał do pracy na roli, a stęskniwszy się za nią, bezskutecznie czekając na listy, zawitał z powrotem na Aleję Klonów, przeszedł długi, mroczny korytarz i zapukał do drzwi. Gaba otworzyła je dopiero po kilku minutach i po ponawianych uderzeniach palców w drewno. Nagle w czarnym mroku pojawiło się jaskrawe światło zza uchylonych drzwi, a w futrynie stanęła dziewczyna, prawie naga, ledwie okryta jakąś brudną szmatą. W pierwszej chwili myślał, że zobaczył demona i krzyknął z przestrachem, ale gdy wzrok przyzwyczaił się do światła, zrozumiał, że stoi przed nim zdeformowana, łkająca cicho, dawna kochanka. Nie wiedząc co ma zrobić, odwrócił się szybko na pięcie i uciekł ku ulicy, nie zważając na bełkotliwe nawoływanie Gaby.

Od tamtego dnia przestała się myć, czesać resztki włosów, pośród których pełno było czarnych i cielistych wyrostków. Siedziała godzinami na kanapie i patrzyła przed siebie niewidzącymi oczyma, prawie nic nie jadła, a piła tylko czasem wodę z kranu, żuła kawałki suchego chleba albo brukwi lub czarnej rzepy. Postanowiła zabić się w Wielki Piątek, ale wcześniej chciała spotkać się z diabłem i zapytać go, dlaczego właśnie ją tak straszliwie naznaczył? Wołała go wciąż bezgłośnie, modliła się do niego i któregoś marcowego wieczoru została wreszcie wysłuchana. Długo wpatrywała się w ciemność, aż nagle pojawiły się jaskrawe kolory – biel i błękit, czerwień i żółcień, a wszystko mieszające i rozmywające się w dali. Nagle barwy zaczęły kształtować się w uskrzydlone postaci, tłumy Żydów w jarmułkach i chałatach, pojawiły się jakieś drabiniaste wozy, pełne obrzydliwych tworów, jakby wielkich, ruchomych, nieustannie drgających brodawek. Wszystko snujące się w górze i stale rozciągane przez niewidzialną siłę. Gdzieś już widziała te postaci, ktoś pokazywał jej kiedyś obrazy, które przypominały to, co teraz widziała.

 – Tak… – szepnęła w ciemności, gdy przypomniała sobie chwile z przeszłości.

 Jej kuzynka Zosia, która miała artystyczną duszę, pokazała jej kiedyś album reprodukcji Marca Chagalla i powiedziała, że jego dzieła są świadectwem wielkiej walki sił dobra i zła. Teraz anioły i demony snuły się nad nią, pulsowały tajemniczo w dali. Przeraziły ją te nad-wyraziste obrazy, ciała wydłużające się i nagle wracające do niewielkich wymiarów, potrafiące rozsmużyć się po całym niebie. Drżała z przerażenia, ale nie umiała wygasić kolejnych wizji.

Napływającą czerń przywitała z poczuciem ulgi, ale zaraz też pożałowała tego, bo wyłoniła się z niej wielka, czerwona paszcza z ostrym dziobem, ni to człowiek, ni lampart, ni kruk, i zaczęła przemawiać do niej:

– Jesteś już gotowa Gabrielo, więc przybyłem by się z tobą kochać i począć tego, który zniszczy ten parszywy świat –szeptał diabeł, sycząc przy tym jak żmija.

Zwinęła się w kłębek na tapczanie, zamknęła oczy i zaczęła płakać bezgłośnie, czując jak łzy spływają jej po zdeformowanej twarzy. Nagle jakaś niewidzialna siła pchnęła ją z impetem na plecy i zaczęła rozchylać pełne wyrostków nogi. Poczuła straszliwy smród, jakby jakieś ogromne zwierzę zbliżyło pysk i ziało nad nią zapachem powolnego rozkładu. Twardy pazur wbił się w jej łono, a potem wsunął się w nie sopel lodu i zaczął poruszać się rytmicznie.

– Taka  jesteś piękna i tak wspaniałego urodzisz mi syna… – usłyszała szept nad sobą i wrzasnęła przerażona.

– Widzę, że ci dobrze kochanie… – syk pojawił się znowu w ciemności.

Jeszcze usłyszała wycie wilków i dalekie szczekanie psów, jeszcze gdzieś w górze zarżał koń, odezwał się kruk, a potem wszystko ucichło i utonęło w gęstej czerni. Zasnęła w jednej chwili i przespała trzy dni i noce. Po przebudzeniu, czując, że na jej ciele pojawiło się wiele nowych brodawek, a we wnętrzu brzucha narastać zaczął czarny guz, podeszła do okna, wdrapała się na parapet, zamknęła oczy i bezwolnie osunęła się w dół.

               – Nie pozwolę mu się urodzić…– przemknęła jej przez głowę ostatnia myśl.

Nie poczuła uderzenia, wyzionęła ducha natychmiast i tylko krew wylewająca się z pękniętej czaszki, jaskrawo czerwona i parująca, spływała z oszronionego chodnika ku kanałowi ściekowemu. I tylko nad horyzontem rozmywały się pastelowe barwy, snuły się w dal oprawione w światło biele, czerwienie i błękity, złota, fiolety i jaskrawe żółcienie. A wielkie stada kruków, gawronów i kawek odlatywały w milczeniu w rozżarzoną czeluść zmierzchu. Tylko jeden czarny punkt trwał nieruchomo w górze, niedaleko Alei Klonów, ale i on po chwili zniknął w mroku napływającym ze wschodu i – niby czarny całun – okrywającym świat i zwłoki kobiety, leżące na chodniku.